کیست چیست؟

برای اکثر ما اتفاق افتاده که با مراجعه به پزشک متخصص متوجه شدیم کیست داریم. حال سوالی که مطرح می‌شود آن است که کیست چیست؟ کیست یک کیسه غیرطبیعی و مملو از مایع است که شبیه تاول بوده و ممکن است در نواحی مختلفی پدیدار شود. شایع‌ترین نوع کیست‌ در زنان کیست تخمدان است. کیست‌های تخمدان اکثراً نیازمند درمان نیستند و به خودی خود از بین می‌روند، با این حال برخی از آنها عوارضی دارند. از جمله عوارضی که کیست‌های تخمدان قادر به ایجاد آن هستند پیچ خوردگی تخمدان (تورچر،Torture) و پارگی (راپچر-Rupture) کیست تخمدان می‌باشد.

حال که متوجه شدید کیست چیست و کیست تخمدان چه عوارضی دارد باید به دنبال درمان آن باشیم. با توجه به اندازه کیست، نوع کیست، علائم و سن بیمار روش‌های درمانی متفاوتی برای آن اتخاذ می‌گردد. دارودرمانی، جراحی، لاپاراسکوپی از انواع درمان‌های کیست تخمدان محسوب می‌شوند. مرکز درمانی فوق تخصصی ما با تکیه بر دانش پزشکان متخصص خود و تجارب گسترده‌ای که در زمینه مشکلات و بیماری‌های مرتبط با حوزه زنان دارد آماده است به شما هم میهنان کمک کند.

کیست چیست؟

شاید برایتان پیش آمده که با مراجعه به پزشک متوجه شده‌اید کیست دارید، حال بد نیست بدانیم کیست چیست؟

کیست‌ها ساختارهایی کیسه مانند هستند که معمولاً از مواد مایع یا  نیمه جامد پر شده‌اند و تقریباً شبیه تاول هستند.کیست‌ها در اندازه‌های متنوعی وجود دارند و از میکروسکوپی تا بسیار بزرگ متفاوت هستند. اکثراً کیست‌ها خوش خیم هستند، با این حال برخی از آن‌ها قابلیت سرطانی یا پیش سرطانی بودن را دارا هستند. کیست یک بخش طبیعی از بافتی که در آن قرار دارد نیست، بلکه غشاء متمایزی دارد و از بافت مجاور جدا می‌شود. قسمت خارجی یا کپسولی کیست را دیواره کیست می‌نامند. چنانچه کیسه کیست پر از چرک باشد، کیست عفونی شده و به آبسه تبدیل می‌شود. اصلی‌ترین کیست‌هایی که زنان با آن مواجه هستند کیست تخمدان و کیست پستان است.

انواع کیست بانوان چیست؟

حال که متوجه شدیم کیست چیست قصد داریم با انواع مختلف آن آشنا شویم. انواع کیست شامل کیست آکنه، کیست بیکر (پشت زانو) ، کیست آراکنوئید (روی غشای پوشاننده آراکنوئید مغز یا ستون فقرات شکل می‌گیرد)، کیست تخمدان، کیست پستان، کیست بارتولن (غدد کوچکی در اندام تناسلی بانوان)، کیست‌های دندانی، کیست‌های کلوئیدی، کیست شالازیون (داخل پلک)، کیست کلیه، کیست لوزالمعده، کیست چربی و کیست تارهای صوتی می‌باشد. از جمله مهمترین کیست‌هایی که بانوان با آن مواجه هستند کیست پستان و کیست تخمدان است که در ادامه به تفصیل به آنها پرداخته‌ایم.

کیست پستان

کیست‌های پستان احتمالاً در یک یا هر دو سینه پدیدار خواهند شد. علائم و نشانه‌های کیست پستان شامل موارد ذیل است:

• وجود یک توده گرد یا بیضی صاف و متحرک که احتمالاً دارای لبه‌های صاف باشد – که معمولاً و نه همیشه خوش خیم است
• ترشح از نوک سینه که احتمالاً شفاف، زرد، کاهی رنگ یا قهوه‌ای تیره باشد
• درد یا حساسیت به لمس سینه در ناحیه توده
• افزایش اندازه توده و حساسیت به لمس سینه درست پیش از پریود
• کاهش اندازه توده و رفع سایر علائم پس از پریود

بیشتر توده‌های سینه از جمله کیست غیرسرطانی هستند، با این حال دلایل احتمالی زیادی برای ایجاد توده در پستان وجود دارد. بسیار حائز اهمیت است که با لمس سینه خود آشنا باشید تا از تغییرات آگاه شوید. به این ترتیب ، به احتمال زیاد بلافاصله متوجه تغییرات می‌شوید. چنانچه شرایط ذیل را تجربه می‌کنید باید بلافاصله از یک متخصص وقت ویزیت بگیرید:

• یک توده جدید در سینه کشف شده است
• لمس ناحیه‌ای از سینه بطور قابل توجهی متفاوت از بقیه شده است
• توده پیشین تغییر کرده یا بزرگتر شده است
• شاهد ترشح غیرمنتظره از نوک پستان خواهید بود
• نوک سینه درونی دارید، در حالی که همیشه اینگونه نبوده
• کیست تخمدان

کیست‌های تخمدان به کیسه‌های پر از مایعی اطلاق می‌شوند که در یک یا هر دو تخمدان پدیدار شده و ممکن است به عنوان بخش عادی از چرخه تولید مثل ایجاد شده یا پاتولوژیک باشند. به علاوه آنها ممکن است فاقد هر گونه علامت یا دردناک باشند. کیست‌های تخمدان صرفاً در صورت دفع یا پارگی، بزرگ بودن و یا مسدودسازی خون‌رسانی به تخمدان علائم ایجاد خواهند کرد. علائم کیست تخمدان شامل موارد ذیل است:

• نفخ یا تورم شکمی
• حرکات دردناک در روده؛ ایجاد اشکال در تخلیه آن
• ایجاد نیاز به دفع مکرر ادرار
• درد لگن قبل یا حین سیکل قاعدگی؛ این درد می‌تواند از احساس دردی مبهم و سنگین تا دردی ناگهانی و شدید متغیر باشد
• روابط جنسی دردناک
• درد ناحیه کمر یا ران
• حساسیت به لمس پستان
• حالت تهوع و استفراغ
• پریودهای شدید، دارای اختلال و بی نظی و یا سبک‌تر از حالت عادی
• احساس پری و سیری ناشی از خوردن غذا
• بارداری مشکل؛ هرچند کیست تاثیری روی باروری ندارد اما می‌تواند آن را با مشکل مواجه سازد

علائم شدید مانند درد ناگهانی و شدید لگن، تب، ضعف یا سرگیجه از علائم پارگی کیست یا پیچ خوردگی تخمدان خواهد بود.

منظور از خوش خیم و بدخیم بودن کیست چیست؟

حال که با مفهوم کیست آشنا شدیم و فهمیدیم کیست چیست، قصد داریم در مورد خوش خیم یا بدخیم بودن کیست اطلاعاتی ارائه دهیم. اکثر کیست‌ها خوش خیم هستند و در اثر انسداد بوجود آمده در سیستم‌های تخلیه طبیعی بدن ایجاد می‌شوند. با این حال، برخی از کیست‌ها ممکن است توده‌هایی باشند که داخل تومورها ایجاد می‌شوند. این نوع کیست‌ها می‌توانند بدخیم یا سرطانی باشند.کیست‌ها همانند تومورها نیستند.

انواع مختلف کیست تخمدان کدامند؟

کیست تخمدان دلایل زیادی دارد و بیشتر کیست‌های تخمدان سرطانی نیستند.

کیست فولیکولار

رایج ترین نوع، کیست فولیکولی است که در نتیجه رشد فولیکول ایجاد می‌شود. فولیکول کیسه معمولی پر از مایعی است که حاوی یک تخمک است. کیست‌های فولیکولار زمانی شکل می‌گیرند که فولیکول در طی سیکل قاعدگی بزرگتر از حد طبیعی شده و برای رهاسازی تخمک باز نمی‌شود. معمولاً کیست‌های فولیکولی طی چند روز تا چند ماه به خودی خود برطرف می‌شوند و نیاز به درمان خاصی ندارند. کیست‌های فولیکولی (کیست های هموراژیک) می‌توانند حاوی خون ناشی از نشت خون به کیسه تخمک باشند.

کیست‌های جسم زرد

کیست‌های جسم زرد در اثر سیکل قاعدگی پدیدار می‌شوند. جسم زرد ناحیه‌ای از بافت داخلی تخمدان است که پس از خروج تخمک از فولیکول ایجاد می‌شود. چنانچه بارداری رخ ندهد، معمولاً جسم زرد تجزیه شده و ناپدید می‌شود. با این حال احتمال پر شدن آن با مایع یا خون و باقی ماندن آن به عنوان کیست روی تخمدان وجود دارد. معمولاً این نوع کیست صرفاً در یک طرف ظاهر می‌شود، هیچ علامتی ندارد و خود به خود برطرف می‌شود.

“کیست‌های شکلاتی”

اندومتریوز بیماری است که بواسطه آن سلول‌هایی که در حالت عادی باید در قالب لایه داخلی رحم رشد کنند، خارج از رحم و در مکان‌های دیگر رشد خواهند کرد. تخمدان‌ها محل متداول بروز اندومتریوز است. هنگامی که اندومتریوز تخمدان را درگیر می‌کند، احتمالا ناحیه بافت آندومتر با گذشت زمان رشد کرده و خونریزی کند و کیستی پر از خون با محتوای رقرمز یا قهوه‌ای رگ به نام اندومتریوما ایجاد کند که گاهی “کیست شکلاتی” نیز نامیده می‌شود.

سندرم تخمدان پلی کیستیک

این بیماری که با نام سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) شناخته می‌شود با وجود چندین کیست کوچک در هر دو تخمدان مشخص می‌شود. این سندرم با برخی از مشکلات هورمونی همراه است و شایع ترین علت ناباروری در زنان محسوب می‌شود.

کیست‌های درموئید (تراتوم‌های کیستیک خوش خیم)

تومورهای خوش خیم و بدخیم تخمدان نیز ممکن است کیستیک باشند. گاهی، بافت‌های تخمدان با رشد غیرطبیعی، بافت‌های دیگر بدن مانند مو یا دندان را تشکیل می‌دهند. کیست‌هایی با این بافت‌های غیرطبیعی در واقع تومورهایی هستند که تراتوم های کیستیک خوش خیم یا اصطلاحاً کیست‌های درموئید نامیده می‌شوند.

آبسه‌های لوله تخمدان

عفونت‌های اندام‌های لگنی می‌توانند تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ را درگیر کنند. در موارد شدید، احتمال آن وجود دارد فضاهای کیستیک پر از چرک روی، داخل یا اطراف تخمدان یا لوله‌های فالوپ را درگیر کنند. این‌ها به عنوان آبسه‌های لوله تخمدان شناخته می‌شوند.

آیا کیست تخمدان می‌تواند باعث بروز سرطان شود؟

بیشتر کیست‌های تخمدان به دلیل سرطان نیستند و داشتن کیست تخمدان باعث سرطان تخمدان نمی‌شود. با این حال، برخی از سرطان‌های تخمدان در داخل تومور مناطق کیستی ایجاد می‌کنند. شیوع سرطان تخمدان نسبت به کیست‌های خوش خیم بسیار کمتر است.

روش‌های درمانی کیست تخمدان کدام است؟

چنانچه کیست‌های تخمدان خوش خیم باشد، معمولا نیازی به درمان خاصی نخواهند داشت و طی چند هفته خود بخود برطرف می‌شوند. لازم به ذکر است که این نوع از کیست‌های تخمدان به درمان دارویی نیازی نداشته و صرفاً لازم است که هر چند وقت یکبار بررسی کنند تا ببینید کیست جذب شده یا خیر.

• دارو درمانی

گاهی پزشک متخصص برای پیشگیری از پیشرفت بیماری، داروهای ضدبارداری هورمونی تجویز می‌کند که اثربخشی بی نظیری در درمان آن خواهد داشت. این دارو حدود سه تا چهار ماه تجویز می‌شود و با سونوگرافی بیمار پیگیری می‌شود. این داروها صرفاً از عود مجدد بیماری و بازگشت آن جلوگیری می‌کند.

• جراحی

چنانچه کیست‌های تخمدان از جمله کیست‌هایی نباشند که در اثر عملکرد طبیعی سیکل قاعدگی پدیدار شده‌اند و طی دو تا سه سیکل پریودی سبب ایجاد درد و ناراحتی در بیمار می‌شود، احتمال دارد به منظور درمان کیست پزشک پس از بررسی‌های ضروی جراحی را توصیه می‌نماید. برای درمان برخی کیست‌های تخمدان نیازی به برداشتن تخمدان یا به عبارتی جراحی سیستکتومی تخمدان نیست با این حال برای درمان برخی کیست‌ها، نیاز به برداشت تخمدان آسیب دیده است که به این جراحی اصطلاحاً اوفورکتومی گویند. در صورت سرطانی بودن توده کیستی، احتمال برداشتن رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های رحمی ضروری به نظر می‌رسد و شیمی درمانی و یا رادیوتراپی نیز باید دنبال شود.

• لاپاراسکوپی

تنها شیوه درمانی برای برخی دیگر از کیست‌های تخمدان جراحی است و در این خصوص دارودرمانی هیچ تاثیری نخواهد داشت. برای این نوع کیست‌ها بهترین روش جراحی، لاپاراسکوپی است. در طی این جراحی کلیه کیست‌های تخمدان به طور کامل برداشته می‌شوند، حتی باقی ماندن یک تکه یا زائده از کیست می‌تواند درآینده آن را به کیست تبدیل کند.

و کلام آخر

اکثر کیست‌های تخمدان غیرسرطانی و خوش خیم هستند با این حال برخی از آنها سرطانی و بدخیم بوده یا ممکن است به مرور زمان سرطانی شوند. بسیاری از این کیست‌ها نیازی به درمان ندارند چرا که بسیاری از آنها به خودی خود و با گذشت زمان جذب می‌شوند یا مشکلی ایجاد نمی‌کنند. احتمال دارد برخی از کیست‌های تخمدان برای برداشته شدن نیاز به عمل جراحی داشته باشند. تشخیص ماهیت یک کیست، تعیین خوش خیم یا بدخیم بودن و حتی استعداد کیست برای بدخیم شدن، علت ایجاد کیست حائز اهمیت است.

 

گاهی علت ایجاد کیست، زمینه‌ای هورمونی و ژنتیکی دارد و نوع کیست نشان دهنده وجود مشکل زمینه‌ای است. به عنوان مثال سندرم تخمدان پلی کیسیتک علتی هورمونی بیوشیمیایی دارد و با اختلالات هورمونی و دیابت همراه است و باید تحت درمان قرار گیرد چرا که قادر است منجر به نازایی و عدم تحمل گلوکز شود و از همین رو می‌بایست به شکل تخصصی مورد بررسی قرار گیرند. از همین رو ضروری است بدانیم در حال حاضر با کیست چه کنیم و نحوه پیگیری و فالوآپ آن چگونه است (چند وقت یکبار بررسی شود، نمونه برداری یا سونوگرافی لازم است یا خیر)، تمام این موارد به دلیل اتخاذ یک تصمیم پزشکی بالینی تخصصی است که نیازمند ارجاع به متخصص زنان می‌باشد چرا که شناسایی علائم و خصوصیات کیست سرطانی و غیرسرطانی نیز در حیطه تخصص پزشک زنان است.