کیست آندومتریوما با حمله به بافت سالم تخمدان قادر به آسیب رساندن به آن بوده و در مواقعی که بزرگ باشد پزشک مجبور به برداشتن تخمدان خواهد بود و بدین ترتیب روی باروری تاثیر منفی خواهد داشت، از همین رو ضروری است برای چنین مشکلی به بهترین دکتر زنان برای کیست تخمدان در تهران مراجعه نماییم. این کیست‌ها با کاهش شانس تخمک گذاری، آزادسازی تخمک‌های با کیفیت پایین برای باروری و ترشح غیرطبیعی هورمون مرحله فولیکولی همراه است، از عوارض کیست آندومتریوما می‌توان به چسبندگی لوله‌های رحمی نام برد که به نازایی منتهی می‌شود.

کیست‌های آندومتریوما بلای قرن حاضر

کیست‌های آندومتریوما در اثر بیماری آندومتریوز بروز می‌کنند. در زنانی که مبتلا به اندومتریوز هستند، بافت دیواره داخلی (اندومتر) رحم، خارج از رحم، داخل و یا روی تخمدان‌ها، لوله‌های رحمی و سایر قسمت‌های شکم، لگن و اجزای دستگاه تولید مثل خارج رحم رشد می‌کند. اگر بافت مربوط به پوشش داخلی رحم که اندومتریوم نام دارد در خارج رحم و در تخمدان‌ها ایجاد شود اصطلاحاً به آن کیست اندومتریوما یا اندومتریوم یا کیست شکلاتی گویند. برای کیست‌های شکلاتی قطری معادل ۲ سانت الی ۲۰ سانتی متری در مقالات گزارش شده است. از نظر علائم در ادامه ما به چند علامت شایع‌تر می‌پردازیم:

• علامت اول: زنانی که به کیست‌های شکلاتی مبتلا هستند، معمولاً قاعدگی‌های دردناک را تجربه می‌کنند.
• علامت دوم: زنانی که به کیست اندومتریوما دچار هستند نامنظم بودن سیکل‌های قاعدگی را گزارش می‌کنند.
• علامت سوم: برخی زنان با کیست‌های شکلاتی دچار ناباروری می‌شوند و می‌توان ناباروری را از عوارض کیست آندومتریوما نام برد.
• علامت چهارم: زنان مبتلا به کیست‌های شکلاتی در تخمدان غالبا از دردهای مزمن لگنی شکایت دارند.
• علامت پنجم: درد حین رابطه جنسی در این زنان شایع است.
• علامت ششم: دردهای شدید و دردهای ناگهانی شکمی است که اگر پارگی کیست‌های اندومتریوما صورت بگیرد در زنان مبتلا دردی شدید و ناگهانی در شکم و لگن ایجاد می‌شود.

کیست آندومتریوما چیست؟

کیست اندومتریوما در واقع رشد بافت دیواره داخلی رحم در تخمدان می‌باشد، که جز توده‌های غیرسرطانی تخمدان‌ها طبقه‌بندی می‌شود. از مشخصات کیست‌های اندومتریوما که کیست‌های شکلاتی نیز نامیده می‌شوند این است که پر از مایعی هستند که قهوه‌ای رنگ می‌باشد. لذا به علت همین محتوای قهوه‌ای رنگ که شبیه شکلات ذوب شده است نام دیگر کیست اندومتریوما را کیست شکلاتی گذاشته‌اند.

مایع قهوه‌ای رنگ کیست آندومتریوما چیست؟

خون قاعدگی و بافت‌های قدیمی اندومتر که حفره کیست را پر می‌کنند باعث ایجاد این ظاهر شبیه شکلات ذوب شده در این کیست‌ها می‌شود. مورد دیگری که باید به آن اشاره بکنید این است که زنان ممکن است در یک یا هر دو تخمدان خود کیست‌های شکلاتی یا اندومتریوما را تجربه کنند و همچنین تعداد کیست در زن مبتلا می‌تواند بین یک تا چند مورد متغیر باشد.

کیست آندومتریوما چه تظاهرات وعلائم بالینی ایجاد می‌کند؟

علائم برای زنانی که مبتلا به کیست اندومتریوما یا کیست‌های شکلاتی هستند از فردی به فرد دیگر می‌تواند کاملا متفاوت باشد. دسته‌ای از زنانی که کیست‌های شکلانی دارند، هیچ علائم بالینی را تجربه نمی‌کند. این افراد معمولاً در سونوگرافی‌هایی که به علل دیگر درخواست شده است به طور اتفاقی متوجه می‌شوند که دارای یک یا چند کیست شکلاتی در یک یا هر دو تخمدان‌شان می‌باشند.

افرادی هستند که می‌گویند کیست هر چقدر بزرگتر باشد، ممکن است علائم بیشتری ایجاد بکند ولی گفته می‌شود اندازه کیست‌های اندومتریوما نیز ممکن است توجیه کننده شدت یا وجود و عدم وجود علائم بالینی نباشد. مثلاً خانومی کیست اندومتریوما کوچک دارد و علائم شدیدی را به پزشک گزارش می‌کند، در مقابل خانم دیگری کیست بزرگتری دارد و اصلاً این علائم را ندارد.

علل بروز کیست‌های شکلاتی چیست؟

چرا کیست اندومتریوما به وجود می‌آید و چه عواملی باعث ایجاد کیست‌های شکلاتی می‌شود؟ اینکه کیست‌های شکلاتی چگونه ایجاد می‌شود، موضوعی است که سالهاست مورد بحث متخصصان زنان می‌باشد. پوشش داخلی این کیست مانند پوشش داخلی رحم زنان و همان لایه آندومتر عمل می‌کند و مانند لایه آندومتر داخل رحم در طی چرخه قاعدگی ماهانه رشد کرده و تغییر شکل می‌دهد.

بدیهی است که همزمان با آغاز سیکل ماهانه و آغاز خونریزی قاعدگی سلول‌های دیواره داخلی این کیست نیز ریزش پیدا می‌کنند. این مواد ریزش پیدا کرده راهی برای خارج شدن از بدن ندارند پس داخل کیست تجمع پیدا کرده و کیست بزرگتر می‌شود و ممکن است دچار التهاب شود و می‌تواند در عملکرد تخمدان اختلال ایجاد کند.

رویکردهای تشخیص کیست آندومتریوما چگونه است؟

در این قسمت می‌خواهیم در مورد مسیر تشخیصی کیست اندومتریوما شکلاتی صحبت کنیم. قدم اول این است که شما شرح حال دقیقی از علائم حال حاضر ، علائم اخیر و سابقه پزشکی خود به پزشک ارائه بدهید. ممکن است پزشک سوالاتی درمورد علائم شما داشته باشد، بدیهی است که اگر شرح حال معتبر به پزشک خود ارائه ندهید، پزشک نخواهد توانست به تشخیص صحیح برسد. سپس بعد از این مرحله نوبت به معاینه فیزیکی می‌شود، پزشک معاینه کامل لگن را به فراخور شرایط فرد مبتلا انجام می‌دهد.

برای رسیدن به تشخیص صحیح گاه الزامی است که برای تشخیص عوارض کیست آندومتریوما و وجود خود کیست پزشک از تست‌های پاراکلینیکی و‌کمک تشخیصی استفاده بکند. یکی از روش‌های بسیار شایع استفاده از سونوگرافی می‌باشد. پزشک به واسطه امواج فراصوت می‌تواند تا حدودی به مشخصات کیست داخل تخمدان سایز و تعداد آن پی ببرد، گاهی ممکن است که لازم باشد پزشک محتویات داخل کیست را برای بررسی و آنالیز به آزمایشگاه ارسال کند. معمولاً آسپیراسیون کیست از طریق سوزن مخصوصی انجام می‌شود. گاهی هم لازم است تست‌های خونی نیز در تایید تشخیص کیست اندومتریوما برای شما توسط پزشک درخواست بشود.

روش‌های درمانی مناسب برای کیست آندومتریوما کدام است؟

درمان کیست شکلاتی در فرد مبتلا وابسته به فاکتورهای مختلف می‌باشد، مثلاً اینکه شما چه سنی دارید، آیا تمایل به باردار شدن دارید یا خیر و اینکه میزان آسیب دیدگی تخمدان مبتلا چه میزان است و آبا هر دو تخمدان درگیر هستند یا یک تخمدان، شدت آسیب و شدت علائم تمامی این موارد باعث می‌شود که روش درمانی در هر فردی متفاوت باشد. کیست آندومتریوما اگر سایز کوچکی داشته باشد و علائم غیرقابل تحملی برای فرد ایجاد نکرده باشد و به خصوص اینکه فرد هنوز به یائسگی نرسیده است و تمایل به فرزندآوری دارد، باید پزشک درمان انتظاری را توصیه کند. داروهایی هستند که مانع تخمک گذاری می‌شود، مثلاً انواع قرص‌های ضدبارداری مطلوب این موارد است.

این قرص‌ها باید نوعشان و روش استفاده‌شان توسط پزشکان متخصص زنان و زایمان به فراخور مشکلات و شرایط فرد توصیه شود. این قرص‌ها برای کنترل درد و کاهش افزایش سایز کیست بسیار کمک کننده خواهد بود. گاهی پزشک برای درمان کیست‌های موسوم به اندومتریوما سراغ جراحی می‌رود، اصطلاحاً به روش و تکنیکی که به کار برده می‌شود و کیست تخمدان برداشته می‌شود، سیستکتومی تخمدان گفته می‌شود. زنانی که دچار یک یا چند مورد از موارد زیر هستند کاندید جراحی سیستکتومی تخمدان یا عمل برداشتن کیست تخمدان درگیر خواهند بود.

درخصوص ارتباط کیست آندومتریوما و بارداری باید گفت زنانی که ناباروری دارند، زنانی که علائم بسیار شدید و غیرقابل تحمل دارند، زنانی که کیست‌های اندومتریوم شان قطر بزرگتر از ۴ سانتی متر دارد و در نهایت زنانی که ویژگی‌های ظاهری کیست شان احتمال سرطانی بودن را نشان می‌دهد این افراد کاندید جراحی سیستکتومی تخمدان خواهند بود. معمولاً جراحی امروزه بصورت لاپاراسکوپی انجام خواهد شد. لاپاراسکوپ در واقع یک لوله نازک و بلند و ظریف و استریل می‌باشد. در انتهای آن که وارد بدن بیمار می‌شود منبع نورانی و‌ دوربین ظریف جاسازی می‌شود،، وقتی که از طریق چند شکاف کوچک این لوله‌ها و سیم‌ها وارد شکم می‌شود پزشک داخل شکم و لگن را هنگام عمل روی مانیتور روبرویش خواهد دید.

لوله نازک و ظریف لاپاراسکوپ توسط برش بسیار کوچکی که روی شکم داده می‌شود وارد تخمدان درگیر می‌شود، گفته می‌شود جراحان زنان بکارگیری این تکنیک را از نظر آسیب زدن به کمک کردن به قدرت باروری بحث انگیز می‌دانند تعداد زیادی از افراد معتقد هستند که اگر جراح مهارت بالایی هم داشته باشد بافت سالم تخمدان ممکن است همراه با کیست برداشته بشود و بدین ترتیب ذخیره تخمدانی فرد مبتلا کاهش پیدا کند و از طرف دیگر ممکن است التهابی که اندومتریوما می‌تواند ایجاد کند احتمالاً بیشتر از عمل جراحی به باروری فرد صدمه بزند.

آیا کیست‌های شکلاتی قادر به اثربخشی روی قدرت باروری زنان مبتلا هستند؟

اکنون قصد داریم در خصوص ارتباط کیست آندومتریوما و بارداری صحبت کنیم. گفته می‌شود که احتمال اینکه کیست‌های شکلاتی بتوانند بافت سالم تخمدان را از بین ببرند زیاد است. به دنبال این آسیب‌ها از ذخیره تخمدان کاسته می‌شود و در واقع تخمدان توسط کیست‌های شکلاتی و ‌مواد سمی این کیست‌ها اسیب می‌بیند و این مسئله می‌تواند برای بسیاری از زوج‌ها ایجاد مشکلات باروری بکند.

باید بدانید که این کیست‌ها به سختی درمان پذیر هستند، از طرف دیگر از جراحی‌هایی که برای کنترل و برداشتن این کیست‌ها زیر دست جراح زنان ماهر با برداشتن قسمتی از بافت سالم تخمدانی انجام می‌شود امکان آسیب وجود دارد. بدین ترتیب بافت سالم تخمدان آسیب می‌بیند و ذخیره تخمدان و قدرت باروری فرد کاهش پیدا کند اگر زنانی که کیست آندومتریوما دارند را با زنان سالم و فاقد این کیست قیاس بکنیم موارد زیر در زنان مبتلا به کیست شکلاتی شایع است.

علائم شایع در افراد مبتلا به کیست‌های شکلاتی چیست؟

سه علامت اصلی وجود کیست‌های شکلاتی در مبتلایان به شرح زیر است:

• مورد اول: وجود تخمک‌های نابالغ
• مورد دوم: ذخیره تخمدانی کاهش پیدا کرده
• مورد سوم: افزایش هورمون محرک فولیکول یا بالا بودن FSH (زمانی که هورمون محرک فولیکول بالاست دلالت دارد بر کاهش ذخیره تخمدان

آیا تمام زنان مبتلا به کیست‌های شکلاتی مبتلا به ناباروری می‌شوند؟

در پاسخ به این سوال که چه ارتباطی میان کیست آندومتریوما و بارداری چیست و آیا ابتلا به کیست اندومتریوما مساوی با نابارور شدن زنان مبتلا است یا خیر باید بدانیم که با وجود اینکه اندومتریوما به تخمدان آسیب‌های زیادی وارد می‌کند. بافت طبیعی و ذخیره تخمدان را کاهش می‌دهد ولی بسیاری از افرادی که مبتلا به این کیست هستند به طور کاملاً طبیعی و بدون استفاده از روش‌های کمک باروری باردار می‌شوند‌. درصد اندکی از زنانی که کیست‌های شکلاتی دارند با ناباروری روبرو می‌شوند و خیلی از این زنان هم به کمک روش‌های کمک باروری مثلاً IVF می‌توانند باردار شوند.

و کلام آخر

در عصر حاضر شیوع کیست آندومتریوما بین زنان گسترش یافته و عامل اصلی در ایجاد نازایی و دردهای لگنی محسوب می‌شود. از شایع‌ترین عوارض کیست آندومتریوما یا کیست شکلاتی می‌توان به دردهای شدید شکم، لگن و ران، درد حین برقراری رابطه جنسی، درد حین ادرار، تکرر ادرار، پریودهای نامنظم و دردناک و در موارد خاص و نادر به ناباروری اشاره کرد.