کیست تخمدان در دختران، به ویژه در سنین نوجوانی، مسئلهای حساس و مهم است که میتواند نگرانیهای زیادی برای خانوادهها و خود دختران ایجاد کند. این کیستها معمولاً خوشخیم هستند، اما تشخیص دقیق و پیگیری منظم اهمیت بالایی دارد تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود. شناخت علائم و نشانههای کیست تخمدان در دختر نوجوان به پیشگیری و درمان به موقع کمک میکند. مراجعه به بهترین دکتر زنان برای کیست تخمدان در تهران، که تجربه و تخصص کافی در زمینه بیماریهای زنان جوان را دارد، میتواند اطمینانبخش باشد و مسیر درمان را هموار سازد. درک اهمیت درمان به موقع، هم برای سلامت جسمی و هم برای آرامش روانی دختران بسیار حیاتی است.
فهرست مطالب
آشنایی کامل با کیست تخمدان در دختر
تخمدانها جزء مهمی از سیستم تناسلی دختران و زنان به شمار میروند که به تعداد دو عدد در قسمت پایین شکم قرار گرفته اند. این اندامهای مهم و بادامی شکل پذیرای میلیونها تخمک هستند که قرار است پروسه تولید مثل را پیش ببرند. در حقیقت تخمکها در تخمدانها رشد کرده و بالغ میشوند. پس از دوران بلوغ، هر ماه معمولا یکی از تخمدانها، تخمکی را برای لقاح و باروری آزاد میکند. زمانی که بنا به دلایل مختلف، کیسهای غیر طبیعی و پر از مایع در داخل یک یا هر دو تخمدانها ایجاد شود، علائم کیست تخمدان در دختران نوجوان شکل میگیرد. عارضهای نسبتاً شایع که ممکن است بیضرر باشد یا اینکه در موارد شدیدتر منجر به سرطان شود. گاهی برخی از دختران از وجود این کیستها در بدن خود خبردار نمیشوند و به زندگی روزمره ادامه میدهند. در چنین شرایطی اگر علائم جدی مشاهده نشود، علائم کیست تخمدان در دختران ممکن است خود به خود برطرف شود. با این حال در برخی دیگر از دختران، ممکن است این عارضه شدیدتر باشد؛ به طوری که کیسه غیرنرمال پر از مایع یا همان کیست تخمدان دچار پارگی شود و سلامت وی را به خطر بیندازد.
انواع علائم کیست تخمدان در دختران نوجوان
کیستهای تخمدانی ممکن است هر دختری را درگیر کنند اگر شما نتوانید به موقع و زودهنگام از وجود کیست تخمدان با خبر شوید، در آینده ممکن است با دردهای طاقت فرسایی مواجه شوید. امروزه دختران ایرانی به دلیل داشتن سبک زندگی نامناسب و رژیم غذایی نادرست، بیش از گذشته به کیست تخمدان مبتلا میشوند. آشنایی با انواع کیست تخمدان و کیست تخمدان راست در دختر، میتواند شما را نسبت به این موضوع هوشیارتر کند. به طور کلی دو نوع رایج علائم کیست تخمدان در دختران مجرد شامل زیر است:
کیستهای عملکردی
بیشتر انواع علائم کیست تخمدان در دختران نوجوان در نتیجه چرخه قاعدگی تشکیل میشوند. این کیستها از انواع رایج و خوش خیم محسوب میشوند که پدیدآورنده مشکل خاصی نیستند. برای درک بهتر این نوع کیستها، لازم است با فیزیولوژی تخمک گذاری آشنا شوید.
در تخمدانهای شما تعداد زیادی فولیکول وجود دارند. فولیکولها کیسههای کروی شکلی هستند که تخمک و مایعی را درون خود جای دادهاند. هر ماه یکی از فولیکولها در مبارزه با سایر فولیکولهای تخمدان برنده شده و به صورت کامل رشد پیدا میکند. فولیکولی که از همه بیشتر رشد کرده باشد، موفق به آزاد کردن تخمک خود خواهد شد. در اثر این اتفاقات و عملکردها ممکن است انواع علائم کیست تخمدان در دختران تحت عنوان کیستهای عملکردی شکل بگیرند. این کیستها عمدتا مشکل خاصی ایجاد نمیکنند و نیازی به درمان هم ندارند.
دو نوع کیست عملکردی در دختران به شرح زیر هستند:
- کیست فولیکولی
تخمدانهای یک دختر سالم هر ماه یک تخمک را از خود آزاد میکنند تا در صورت وجود اسپرم در مسیر با آن لقاح کرده یا اینکه از بدن خارج شود. این تخمکها در کیسههایی به نام فولیکول دستهبندی شدهاند. در حقیقت تخمکها در داخل این کیسههای کوچک رشد میکنند. هنگامی که تخمک دوران رشد خود را گذراند و بالاخره به یک تخمک بالغ تبدیل شد، فولیکول مشخص شده باز میشود تا بتواند تخمک را آزاد کند. خب حالا ربط این قضایا به کیست فولیکولی چیست؟ کیستهای فولیکولی همانطور که از نامشان پیداست، زمانی ایجاد میشوند که فولیکول برای آزاد کردن تخمک گشوده نشود. به بیانی ساده اگر یک فولیکول برای آزاد کردن تخمک باز نشود، مجبور است به رشد خود در قالب یک کیست ادامه دهد. افرادی که مبتلا به کیستهای فولیکولی و علائم کیست تخمدان در دختران نوجوان میشوند، معمولا علائم خاصی ندارند و کیست آنها ممکن است در عرض ۱ تا ۳ ماه برطرف شود.
- کیست جسم زرد
همانگونه که گفتیم، هر ماه یکی از فولیکولها برای آزاد کردن تخمک داوطلب میشود. زمانی که فولیکول تخمک را آزاد کرد، باقیمانده فولیکول به تدریج کمی کوچک یا به اصطلاح منقبض شده تا جایی که تبدیل به کیسهای شامل تودهای از سلولها به نام جسم زرد شود. جسم زرد یا کورپوس لوتئوم به عنوان یک تولید کننده هورمون عمل کرده تا بتواند هورمونهای لازم برای سیکل قاعدگی بعدی را مهیا کند.
اگر کیسه در زمان تعیین شده منقبض نشود، در اثر تجمع مایع در آن، کیست جسم زرد ایجاد خواهد شد. طبق تحقیقات انجام شده، میتوان گفت که بیشتر کیستهای جسم زرد پس از گذشت چند هفته برطرف میشوند؛ اما رشد آنها معمولا به اندازه چهار اینچ (۸ سانتی متر)است که کمی موضوع را جدی میکند. گاهی کیستهای جسم زرد خونریزی یا پیچ خوردگی تخمدان را هم ایجاد میکنند که بسیار خطرناک هستند. چنانچه بهطور مداوم مشغول مصرف داروهایی برای تحریک تخمک گذاری هستید، باید بدانید که این داروها ابتلا به کیستهای جسم زرد را افزایش میدهند.
سندرمی به نام سندروم تخمدان پلی کیستیک
به اختلالی که در اثر افزایش بیش از حد آندروژنها یا هورمونهای جنسی مردانه، کیستهای ریزی ایجاد میکند، سندروم تخمدان پلی کیستیک گفته میشود. این مسئله میتواند از دلایل کیست تخمدان راست در دختر به شمار رود؛ گرچه ممکن است این کیستهای ریز در تخمدان چپ هم شکل بگیرند. این کیستها نیاز به توجه جدی دارند؛ چرا که ممکن است شما را در مسیر ابتلا به سرطان قرار دهند. افزایش رشد موهای زائد روی بدن، افزایش وزن، ریزش شدید موها و قاعدگیهای نامنظم از علائم این نوع علائم کیست تخمدان در دختران مجرد به شمار میروند.
سایر کیستهای تخمدانی
علاوه بر موارد گفته شده، با کیستهایی مواجه هستیم که به چرخههای قاعدگی هیچ ربطی ندارند و دلایل دیگری آنها را به وجود میآورد. از کیستهای تخمدانی که کمتر شایع هستند، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کیست درموئید
کیست درموئید که با نام تراتوم نیز شناخته میشود، نوع دیگری از کیستهای تخمدانی است. منشا این کیستها، سلولهای تولید مثلی در تخمدان تحت عنوان سلولهای زاینده یا تخمک ساز هستند. افرادی که به کیست درموئید مبتلا میشوند، معمولاً علائم خاصی را تجربه نمیکنند و خوشبختانه کیست آنها کمتر سمت سرطانی شدن خواهد رفت. البته در صورت افزایش حجم این کیستها، با پیچ خوردگی تخمدان مواجه خواهید شد که بسیار خطرناک است.
- کیست سیست آدنوما
کیست سیست آدنوما از سلولهای سطح تخمدان تولید میشود. این کیستها که از کیستهای بزرگ به حساب میآیند، میتوانند درون خود مایع یا مواد مخاطی داشته باشند. کیست سیست آدنوما میتواند با بزرگ شدن خود، موقعیت تخمدان را تغییر دهد. این اقدام ممکن است سبب پیچ خوردگی وحشتناک تخمدان شود. دلیل خطرناک بودن پیچ خوردگی تخمدان، کاهش یا توقف جریان خون به تخمدان است.
- آندومتریوما
اندومتریوز وضعیتی است که سبب رشد سلولهای مشابه سلولهای رحمی در خارج از رحم میشود. اگر این بافتها به تخمدان بچسبند و با تجمع خود کیست به وجود بیاورند، به آن کیست آندومتریوما و به عبارتی؛ علائم کیست تخمدان در دختران نوجوان گفته میشود.
علائم رایج علائم کیست تخمدان در دختران نوجوان
بعضی از انواع کیستهای تخمدان در دختران هیچ علائمی از خود بروز نمیدهند. حتی مشاهده شده که افراد به طور تصادفی موفق به تشخیص کیست تخمدان قبل از بلوغ خود شدهاند. ممکن است شما در طول تصویربرداری یا انجام آزمایشات به دلایل دیگر به صورت کاملاً اتفاقی به کیست تخمدان خود پی ببرید و تا قبل از آن هیچ دردی را حس نکرده باشید. با این حال برخی از مبتلایان ممکن است علائمی مانند علائم زیر را تجربه کنند:
درد در ناحیه لگن
از علائم علائم کیست تخمدان در دختران مجرد، درد شدید در ناحیه لگن است. این درد به خصوص در زمانی که کیست شما پاره شده باشد، بیشتر نمایان خواهد شد و رفته رفته بیشتر هم میشود.
درد در فواصل دورههای عادت ماهانه
ممکن است شما حتی در زمانی که پریود نیستید هم دردی در زیر شکم خود احساس کنید. این درد که در فواصل دورههای عادت ماهانه ایجاد میشود، به سختی التیام پیدا خواهد کرد.
نفخ شدید
افراد مبتلا ممکن است نفخی در اثر فشار لگن احساس کنند که آزاردهنده است.
از هوش رفتن
از علائم علائم کیست تخمدان در دختران نوجوان مجرد، میتوان به از هوش رفتن ناگهانی اشاره کرد. هرچند که این نشانه نادر تلفی میشود؛ اما در صورت مشاهده باید حتماً خود را به پزشک نشان دهید.
علل بروز علائم کیست تخمدان در دختران
دختران مجردی که در سن باروری به سر میبرند، ممکن است در دورهای از زندگیشان به کیست تخمدان مبتلا شوند. این کیستها در تخمدان راست هم مشاهده میشوند و ممکن است با مشکلات و عوارض ناخوشایندی همراه باشند. باید بدانید عواملی بروز علائم کیست تخمدان در دختران نوجوان را تحریک میکنند؛ به عبارتی موارد زیر از علل بروز کیست تخمدان به حساب میآیند که باید نسبت به آنها توجه زیادی داشته باشید:
- عوامل ژنتیکی
متخصصان بررسیهای زیادی برای کشف علت بروز علائم کیست تخمدان در دختران انجام دادهاند. یکی از نتایجی که محققان به آن دست یافتهاند، عوامل ژنتیکی و وراثتی است. به عبارتی اگر سابقه کیست تخمدان در یکی از نزدیکان خود داشته باشید، احتمال ابتلای شما به این عارضه افزایش مییابد.
- ابتلا به دیابت
نه تنها دیابت، بلکه هر افزایشی در میزان قند خون میتواند شما را به کیست تخمدان نزدیکتر کند؛ بنابراین با تغییر رژیم غذایی خود و کنترل مصرف قند بهتر است از این عارضه جلوگیری نمایید.
- مشکلات هورمونی
یکی از دلایل ایجاد کننده علائم کیست تخمدان در دختران نوجوان ، مشکلات هورمونی است. این مشکلات ممکن است سبب ایجاد کیستهای عملکردی شوند که اغلب بدون انجام کار خاصی از بین میروند. همچنین داروهای تقویتکننده تخمک گذاری نیز میتوانند در ابتلای افراد به کیست تخمدان موثر باشند.
- آندومتریوز
آندومتریوما عادت ماهانههای خیلی دردناکی را برای دختران ایجاد خواهد کرد.
- داشتن کیست در گذشته
چنانچه شما در گذشته تجربه داشتن کیست تخمدان را داشتهاید، احتمالاً بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلای دوباره قرار بگیرید.
پروسه تشخیص علائم کیست تخمدان در دختران
کیست تخمدان یک بیماری پرتکرار در طول زندگی دختران بارور محسوب میشود. دختران مادران آینده هستند و باید بیش از هر کس دیگری به سلامت ارگانهای مختلف خود اهمیت بدهند. آنها لازم است نسبت به تغییرات و مشاهده علائم بسیار هوشیار بوده و سریع مشکل را با والدین بهخصوص مادر خود در میان بگذارند.
برای مثال اگر شما دختری هستید که علائمی همچون درد در ناحیه لگن و زیر شکم، حساسیت در سینهها، نفخ شدید و … دارید، نباید نسبت به آن بیاعتنا باشید. در واقع در چنین شرایطی خوب است به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. متخصص ابتدا با انجام معاینات فیزیکی و پرسیدن پرسشهایی از شما به سرنخهایی پی میبرد. تشخیص درست گام مهمی برای درمان علائم کیست تخمدان در دختران نوجوان است. به عبارت دیگر به کارگیری یک روش درمانی مطلوب، نیازمند تشخیص صحیح است. پزشک در راستای همین هدف، در مرحله بعدی برای شما آزمایشاتی مانند سونوگرافی شکمی، آزمایشهای هورمونی و … را تجویز میکند. گاهی او برای پی بردن به کیستهای وخیمتر، ممکن است سی تی اسکن یا MRI را به بیماران توصیه کند.
درمان و نحوه برخورد با علائم کیست تخمدان در دختران مجرد
آیا میتوان علائم کیست تخمدان در دختران نوجوان ان و خانمهای جوان را درمان کرد؟ این سوال بسیاری از مادران نگران است که به تازگی متوجه ابتلای فرزند خود به کیست تخمدان شدهاند. گاهی اوقات کیست تخمدان قبل از بلوغ در دختران اتفاق میافتد. این نوع کیست معمولاً در انواع عملکردی و مرتبط با چرخه قاعدگی طبقهبندی میشود. خوشبختانه کیستهای این چنینی با گذشت چند هفته یا نهایت چند ماه، به صورت خود به خودی از بین میروند؛ اما پزشک برای آگاهی از نحوه درمان علائم کیست تخمدان در دختران مجرد عمدتا یک سری چیزها را بررسی میکند. پرسشهای زیر، پاسخهایی هستند که پزشک باید برای آنها جواب درستی پیدا کند تا به نحوه صحیح درمان دست یابد:
- دختر چند ساله است؟
- آیا دورههای عادت ماهانه او منظم و بینقص است؟
- شکل ظاهری کیست چگونه است؟
- با چه نوع کیستی در طرف هستیم؟
- فرد در حال تجربه چه علائمی است؟
- آیا دختر در گذشته دچار کیست بوده یا نه؟
در صورتی که کیست از نوع عملکردی و بیخطر باشد، معمولاً درمان خاصی تجویز نمیشود؛ اما اگر پزشک در طی معاینات و آزمایشات متوجه شد که کیست در شرایط بدی قرار دارد، معمولاً از روشهای زیر کمک خواهد گرفت:
تجویز قرصهای ضد بارداری
قرصهای ضد بارداری گامی در جهت از بین بردن کیستهای موجود یا تغییر آنها برنمیدارند؛ اما میتوانند از ایجاد هرگونه کیست در تخمدان ممانعت به عمل بیاورند.
جراحی
در مواقعی که درمانهای دیگر و تغییر سبک زندگی موثر نباشد، متخصص معمولا به درمان با جراحی روی میآورد. در حقیقت موقعیتهای زیر پزشک را ترغیب به جراحی میکنند:
اگر علائم جدی و خطرناکی مانند درد های طاقتفرسا وجود داشته باشند.
کیست در حال رشد و به اندازه بزرگی باشد.
کیست از انواع کیستهای عملکردی نباشد.
فرد مبتلا پس از گذشت ماهها هنوز هم درگیر کیست باشد.
در وضعیتهای گفته شده، جراحی ممکن است به دو روش زیر انجام شود:
لاپاراسکوپی
لاپاراسکوپی روش مورد علاقه پزشکان برای خارج کردن کیست است. در حقیقت جراح به کمک ایجاد یک برش کوچک به تخمدان دسترسی پیدا کرده و میتواند علائم کیست تخمدان در دختران نوجوان را خارج نماید. خوشبختانه این عمل نیاز به استراحت طولانی در بیمارستان یا کلینیک ندارد؛ بلکه فرد میتواند پس از انجام جراحی مرخص شود و شب را در خانه خود بخوابد! خطاب به دخترانی که نگران باروری خود هستند، باید بگوییم که این جراحی هیچ تاثیر منفی روی باروری و تولید مثل بانوان ندارد.
لاپاراتومی
برای انجام لاپاراتومی، نیاز به یک برش بزرگتر از لاپاراسکوپی هست که جراح آن را روی شکم ایجاد میکند تا به خارج کردن کیست بپردازد. در چنین موقعیتی به دلیل بدخیم بودن کیست، جراح باید نمونه را به آزمایشگاه بفرستد تا بخش پاتولوژی به بررسی آن بپردازد. چنانچه نتایج آزمایش سرطانی بودن کیست را تایید کند، پزشک ممکن است برای حذف بافت سرطانی، اقدام به خارج کردن رحم و تخمدانها کند. این روش نیاز به دوره نقاهت بیشتری دارد.
جمعبندی
کیست تخمدان به کیسههای حاوی مایع گفته میشود که روی تخمدان یا درون آن شکل میگیرند. انواع رایج در دختران عبارتاند از:
کیست فولیکولی (Functional Follicular Cyst)
شایعترین نوع در دختران در سنین باروری
بهطور طبیعی در طول چرخه قاعدگی ایجاد میشود
کیست جسم زرد (Corpus Luteum Cyst)
پس از تخمکگذاری شکل میگیرد
در صورت پر شدن با مایع یا خون، تبدیل به کیست میشود
کیست هموراژیک (Hemorrhagic Cyst)
در اثر خونریزی داخل یک کیست عملکردی به وجود میآید
گاهی با درد شدید همراه است
کیست درموئید (Dermoid Cyst یا تراتوم خوشخیم)
از سلولهای جنینی تشکیل میشود و ممکن است حاوی مو، چربی، دندان و … باشد
معمولاً خوشخیم است اما نیاز به جراحی دارد
اندومتریوما (Endometrioma)
ناشی از اندومتریوز است و حاوی خون تیرهرنگ است
با درد مزمن لگنی همراه است
کیست پلیکیستیک (PCOS)
در نتیجه اختلالات هورمونی، تخمدانها دارای تعداد زیادی کیست کوچک میشوند
همراه با اختلال قاعدگی، پرمویی و آکنه
علائم رایج علائم کیست تخمدان در دختران
درد در ناحیه تحتانی شکم یا لگن (بخصوص در یک طرف)
بینظمی در قاعدگی یا قطع آن
احساس فشار یا سنگینی در شکم
نفخ یا احساس پری شکم
تهوع یا استفراغ (در موارد خاص)
درد هنگام مقاربت (در زنان متأهل) یا حتی هنگام معاینه داخلی
افزایش ناگهانی وزن یا مشکل در کاهش وزن (در PCOS)
علل بروز علائم کیست تخمدان در دختران نوجوان
نوسانات طبیعی هورمونها در چرخه قاعدگی
اختلالات هورمونی (مانند PCOS)
استرس یا تغذیه نامناسب
سابقه خانوادگی کیست یا مشکلات تخمدان
بیماریهایی مانند اندومتریوز
استفاده از داروهای خاص
پروسه تشخیص علائم کیست تخمدان در دخترانان مجرد
شرح حال و معاینه بالینی:
بررسی علائم و سابقه پزشکی فرد
سونوگرافی شکمی (ترانسآبدومینال):
روش اصلی و غیر تهاجمی برای مشاهده تخمدانها در دختران مجرد
آزمایش خون:
بررسی سطح هورمونها و گاهی مارکرهای توموری (مانند CA-125 در موارد مشکوک)
MRI یا CT scan:
در موارد خاص برای بررسی دقیقتر نوع و محل کیست
درمان و نحوه برخورد با علائم کیست تخمدان در دختران نوجوان ان مجرد
درمان محافظهکارانه (انتظاری):
در مورد کیستهای عملکردی کوچک و بدون علائم
پیگیری با سونوگرافی در فواصل 4 تا 6 هفتهای
دارو درمانی:
قرصهای ضدبارداری برای جلوگیری از تشکیل کیستهای جدید
داروهای تنظیمکننده هورمون در PCOS
مسکنها برای کنترل درد
جراحی (در موارد خاص):
کیستهای بزرگ، پیچخورده، خونریزیدهنده یا مشکوک به بدخیمی
لاپاراسکوپی روش ترجیحی برای خارجسازی کیست بدون آسیب به تخمدان
نکات مهم برای دختران مجرد مبتلا به کیست تخمدان:
نگران نباشید، بیشتر کیستها خوشخیم و خودبهخود بهبود مییابند
معاینه توسط پزشک زنان قابل انجام است بدون نیاز به معاینه داخلی
پیگیری منظم و توجه به علائم مهم است
سبک زندگی سالم و رژیم غذایی متعادل نقش موثری در کنترل کیستها دارد
در صورت احساس درد شدید یا علائم حاد، سریعاً به پزشک مراجعه شود
سخن پایانی
کیست تخمدان در دختران موضوعی است که نباید از آن غفلت کرد، زیرا مراقبتهای به موقع و تخصصی نقش مهمی در حفظ سلامت آنها دارد. در این مسیر، توجه به علائم اولیه و مراجعه به بهترین دکتر زنان برای کیست تخمدان در تهران میتواند تضمینکننده تشخیص صحیح و درمان به موقع باشد. پزشکان متخصص با بررسی دقیق و استفاده از روشهای تشخیصی پیشرفته، میتوانند بهترین راهکارهای درمانی را ارائه دهند که هم ایمن و موثر باشد و هم از عوارض احتمالی پیشگیری کند. اگر دختران یا خانوادههایشان با نگرانیهایی درباره کیست تخمدان مواجه هستند، باید هرچه سریعتر تحت نظر پزشک قرار بگیرند تا نگرانیها کاهش یافته و سلامت جسمی و روانی حفظ شود. اهمیت پیگیری منظم و آموزشهای لازم برای مدیریت این وضعیت، کلید پیشگیری از مشکلات جدیتر و حفظ کیفیت زندگی دختران است. با تلفیق دانش پزشکی و مراقبتهای تخصصی، میتوان آیندهای روشنتر برای سلامت زنان جوان رقم زد.
“کلینیک دکتر زنان” با جمعی از پزشکان متخصص و با تجربه در حوزه زنان و زایمان، خدمات جامع و بهروزی را به مراجعین ارائه میدهد. این کلینیک با بهرهگیری از آخرین دستاوردهای علمی و فناوریهای نوین، بهصورت اختصاصی به مسائل بهداشتی و پزشکی زنان، از جمله بارداری، زایمان، ناباروری و بیماریهای زنان میپردازد. تیم پزشکی کلینیک، با دقت و دانش فراوان، در کنار مراجعین هستند تا با ارائه مشاورههای دقیق و خدمات تخصصی، به بهبود سلامت و کیفیت زندگی آنها کمک کنند.