با عنوان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نیز شناخته شده است یکی از مشکلات هورمونی است که برخی از خانم‌ها با آن مواجه هستند. این مشکل معمولاً با علائمی همچون افزایش هورمون آندروژن، پریودهای نامنظم و طولانی‌مدت همراه است. تخمک‌گذاری در چنین شرایطی نامنظم بوده و تخمدان‌ها وظیفه خود را به‌درستی انجام نمی‌دهند.
بیش از نیمی از خانم‌های مبتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک از مشکل خود بی‌خبر هستند. به همین دلیل درمان زودهنگام آن بسیار حائز اهمیت بوده و می‌تواند از عوارضی همچون دیابت و ناراحتی‌های قلبی بکاهد. اگر می‌خواهید با علائم تنبلی تخمدان و کیست های ریز، روش‌های تشخیص بیماری و درمان آن توسط بهترین دکتر کیست تخمدان بیشتر آشنا شوید، در ادامه با ما همراه باشید.
آنچه در این مقاله می خوانید:
- نشانه‌های تنبلی تخمدان و کیست های ریز
- تنبلی تخمدان و کیست های ریز به چه دلایلی ایجاد می‌شود؟
- زمان مراجعه به پزشک برای درمان تنبلی تخمدان و کیست های ریز
- ریسک ابتلا به تنبلی و کیست تخمدان ریز و متعدد در چه افرادی بیشتر است؟
- تشخیص تنبلی تخمدان و کیست های ریز توسط پزشک معالج
- درمان تنبلی تخمدان و کیست های ریز
- سخن آخر
فهرست مطالب
- 1 نشانه‌های تنبلی تخمدان و کیست های ریز
- 2 تنبلی تخمدان و کیست های ریز به چه دلایلی ایجاد می‌شود؟
- 3 زمان مراجعه به پزشک برای درمان تنبلی تخمدان و کیست های ریز
- 4 ریسک ابتلا به تنبلی و کیست تخمدان ریز و متعدد در چه افرادی بیشتر است؟
- 5 تشخیص تنبلی تخمدان و کیست های ریز توسط پزشک معالج
- 6 درمان تنبلی تخمدان و کیست های ریز
- 7 سخن آخر
نشانه‌های تنبلی تخمدان و کیست های ریز
هرچند علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک اغلب در دوران بلوغ مشخص می‌شود، اما گاهی در سنین بالاتر به دنبال مشکلاتی همچون چاقی و اضافه‌وزن رخ می‌دهد. مهم‌ترین نشانه‌ها به‌قرار زیر هستند:
زیادشدن طول عادت ماهیانه، کاهش تعداد دوره‌های عادت ماهیانه و یا نامنظم‌بودن آن یکی از علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک است.
از دیگر علائم افزایش هورمون مردانه آندروژن در بدن است که با علائمی همچون طاسی، ایجاد جوش‌های شدید، افزایش موهای زائد در صورت و بدن همراه می‌باشد.
بزرگ‌شدن تخمدان‌ها به دلیل کیست‌هایی که اطراف تخمک‌ها را گرفته و مانع بلوغ آنها می‌شوند. به همین دلیل تخمدان‌ها عملکرد مناسبی نخواهند داشت.
تخمدان پلی‌کیستیک مملو از تخمک‌هایی است که قادر به خروج از آن نبوده و به همین دلیل معمولاً از نظر سایز بزرگ‌تر از یک تخمدان طبیعی هستند.
از دیگر نشانه‌های تنبلی تخمدان کم‌شدن مقدار خونریزی در زمان عادت ماهیانه و یا قطع‌شدن کامل عادت ماهیانه است.
تنبلی تخمدان و کیست های ریز به چه دلایلی ایجاد می‌شود؟
هرچند که دلیل ناشناخته است؛ ولی برخی از عوامل می‌توانند باعث ایجاد آن شوند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین دلایل ایجاد تنبلی اشاره شده است:
- ♦ ترشح انسولین و تنبلی تخمدان
یکی از عوامل ترشح زیاد انسولین در خون است. هورمون انسولین توسط لوزالمعده تولید شده و مصرف مواد غذایی توسط سلول‌های بدن را کنترل می‌کند. وقتی مواد غذایی دارای هیدروکربن مصرف می‌شود، میزان قند خون بالا می‌رود. لوزالمعده با دریافت پیام افزایش قند خون، شروع به ترشح انسولین می‌کند.
انسولین با حرکت در کل بدن، پیام مصرف قند را به سلول‌های بدن مخابره می‌کند. این پروسه می‌تواند میزان قند موجود در خون را کاهش دهد. ولی بعضی وقت‌ها ممکن است در چنین مواقعی سلول‌ها عکس‌العمل درستی انجام ندهند. یعنی در واقع نسبت به انسولین مقاومت نشان دهند.
در این شرایط حتی با وجود ترشح بیشتر انسولین توسط لوزالمعده، قند خون بالا می‌رود. افزایش انسولین می‌تواند باعث تولید هورمون‌های مردانه به نام آندروژن در بدن شود. بیش از نیمی از افرادی که تنبلی دارند، بدن آنها نسبت به انسولین مقاوم است.
عوامل زیادی در مقاومت انسولینی نقش دارند. از جمله آنها می‌توان به بالابودن چربی خون اشاره کرد. افزایش اسیدهای چرب موجود در خون می‌تواند پاسخ به انسولین توسط سلول‌ها را مختل کند. مصرف بیش از حد مواد غذایی چرب و چاقی از جمله علل افزایش اسیدهای چرب در خون هستند. چربی‌های تجمع یافته در پیرامون اندام‌های بدن می‌توانند منجر به آزادسازی مقادیر زیادی از اسیدهای چرب و مورمون‌های التهابی در بدن شده و مقامت انسولینی را در پی داشته باشند.
هرچند افراد چاق بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند، اما گاهی افرادی با وزن طبیعی نیز ممکن است درگیر چنین مشکلی شوند.
افزایش قند فراکتوز در بدن به دلیل مصرف بیش از حد شکر، عدم تعادل بین آنتی‌اکسیدان‌ها و رادیکال‌های آزاد، میکروبیوم روده و التهاب ناشی از آن، کم‌تحرکی، ژنتیک و عوامل اجتماعی از دیگر عواملی هستند که می‌توانند دلیل دیگری برای مقاومت انسولینی در بدن باشند. - ♦ التهاب و تنبلی تخمدان
التهاب نشان‌دهنده واکنش بدن نسبت به یک باکتری، ویروس یا وجود سم در بدن بوده و درواقع روشی است که بدن با استفاده از آن، خود را محافظت می‌کند. واکنش بدن برای ازبین‌بردن عفونت، هدایت جریان خون به قسمت‌های نیازمند ترمیم را افزایش داده و منجر به ایجاد التهاب می‌شود. اگر التهاب مزمن شود، ممکن است تعادل سیستم ایمنی را به هم زده و مدت‌ها ادامه یابد.
این مشکل می‌تواند منجر به بیماری‌های دیگری نظیر دیابت شود. از جمله عوامل دخیل در بروز چنین مشکلی پیروی از رژیم غذایی ناسالم، اضافه‌وزن، مصرف دخانیات، عدم تحرک و اضطراب است. بر اساس نتایج حاصل از پژوهش‌های علمی وجود نوعی التهاب در زنانی که تنبلی دارند، منجر به تحریک تخمدان‌ها برای ترشح بیش از حد هورمون آندروژن خواهد شد. - ♦ ژنتیک و تنبلی تخمدان
گاهی ممکن است جهش ژنتیکی در یک فرد، زمینه را برای ابتلا به یک بیماری خاص فراهم کند. بیش از پنجاه‌درصد ژن‌های هر فردی از والدین او دریافت خواهند شد. جهش‌های ژنتیکی ممکن است در اثر عوامل محیطی ایجاد شوند یا به‌صورت وراثتی در فرد وجود داشته باشند و از نسلی به نسل دیگر انتقال یابند.
نتایج حاصل از پژوهش‌های علمی حاکی از این است که تنبلی ممکن است به‌صورت ژنتیکی ایجاد شود. به همین دلیل افرادی که نزدیکانشان به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مبتلا هستند، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند. - ♦ افزایش آندروژن و تنبلی تخمدان
زمانی که تخمدان‌ها شروع به ترشح بیش از حد آندروژن می‌کنند، تستوسترون در بدن افزایش‌یافته و منجر به ایجاد ویژگی‌های مردانه در زنان می‌شود. تنبلی عاملی در جهت ترشح بیش از حد آندروژن است. این مشکل یک نوع اختلال هورمونی است که در دوران باروری رخ می‌دهد و می‌تواند علاوه بر پرمویی و رشد موهای زائد در زنان، باعث بی‌نظمی عادت ماهیانه نیز شود.
تنبلی با ایجاد کیست های ریزی به نام فولیکول همراه است. البته این فولیکول‌ها توانایی تخمک‌گذاری ندارند. گاهی ممکن است مصرف داروهای ضدبارداری، هورمون تراپی یا تغییر سبک زندگی به درمان این بیماری کمک کرده و علائم آن مانند خونریزی‌های غیرطبیعی، ایجاد جوش و موهای زائد را کنترل کند.
زمان مراجعه به پزشک برای درمان تنبلی تخمدان و کیست های ریز
تشخیص تخمدان پلی‌کیستیک تنها از طریق مراجعه به پزشک متخصص زنان امکان‌پذیر می‌باشد؛ بنابراین در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کرده و در جهت درمان بیماری خود اقدام کنید:
- ♦ درصورتی‌که عادت ماهیانه شما دچار بی‌نظمی شده و یا مدت طولانی پریود نشده‌اید
- ♦ اگر با رویش موهای زائد در صورت و ناحیه چانه خود مواجه شدید
- ♦ عدم موفقیت در بارداری برای بیش از یک سال
- ♦ داشتن نشانه‌های دیابت مانند خشکی دهان و احساس گرسنگی زیاد، مشکلات بینایی و لاغری مفرط
ریسک ابتلا به تنبلی و کیست تخمدان ریز و متعدد در چه افرادی بیشتر است؟
وراثت مهم‌ترین فاکتوری است که ریسک ابتلا به تنبلی و کیست تخمدان ریز و متعدد را در افراد افزایش می‌دهد. خانم‌هایی که بستگان درجه یک آنها مانند مادر و خواهر دچار هستند، بیشتر از سایرین در معرض خطر این بیماری قرار دارند.
فاکتور مهم دیگری که ممکن است منجر شود، میزان قند موجود در خون است. انسولین ترشح شده توسط لوزالمعده در کنترل قند خون نقش دارد. در شرایطی که بدن فرد نسبت به انسولین مقاومت نشان دهد، ترشح انسولین توسط لوزالمعده افزایش‌یافته و انسولین اضافی منجر به افزایش سطح آندروژن در بدن می‌شود. آندروژن اضافی در بدن به نوبه خود باعث اختلال در فرایند تخمک‌گذاری شده و مشکلاتی مانند بی‌نظمی عادت ماهیانه و یا ناباروری را به همراه دارد.
تشخیص تنبلی تخمدان و کیست های ریز توسط پزشک معالج
افرادی که با نشانه‌ها مواجه می‌شوند بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک متخصص زنان مراجعه کنند تا معاینات لازم صورت‌گرفته و درمان شروع شود. هرچند که آزمایش‌های خاصی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد، اما پزشک معالج معمولاً با دریافت شرح‌حال بیمار دررابطه‌با نظم عادت ماهیانه و با مراجعه به سابقه پزشکی بیمار، کار خود را شروع می‌کند.
پزشک همچنین با انجام معاینات فیزیکی، تجویز آزمایش خون و سونوگرافی می‌تواند در جهت تکمیل تشخیص خود اقدام کند.
در معاینات فیزیکی معمولاً پزشک معالج به‌صورت دستی یا با استفاده از ابزاری مخصوص به نام اسپکولوم، به بررسی واژن، رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های رحمی می‌پردازد. پزشک ابتدا ناحیه واژن را تحت معاینه بصری قرار می‌دهد. سپس با استفاده از اسپکولوم فضای داخلی رحم را مورد بررسی قرار می‌دهد و در صورت لزوم برای تست پاپ‌اسمیر نمونه‌برداری می‌کند. گاهی نیز ممکن است به‌صورت دستی به معاینه اندام تناسلی پرداخته و بدین ترتیب ناهنجاری‌های موجود در ناحیه رحم و تخمدان‌ها را تشخیص می‌دهد.
از آزمایش‌های تشخیصی می‌توان به آزمایش خون اشاره کرد. آزمایش خون معمولاً باهدف ارزیابی سطح هورمون‌های بدن انجام می‌شود. این آزمایش‌ها شامل FSH، LH، SBGH، تستوسترون، استروژن و هورمون آنتی‌مولرین است. گاهی نیز ممکن است آزمایش‌های دیگری برای اندازه‌گیری فشارخون، سطح کلسترول، تری‌گلیسرید و مقاومت به گلوکز تجویز شود. این آزمایش‌ها معمولاً در صورت تشخیص تنبلی تخمدان به‌منظور جلوگیری از عوارض احتمالی توصیه می‌شود.
یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای تشخیص استفاده از سونوگرافی است. پزشک با استفاده از تصاویر گرفته شده می‌تواند به‌صورت دقیقی ضخامت دیواره رحم و وضعیت تخمدان‌ها را مورد ارزیابی قرار داده و تومورها و کیست‌های ریز تخمدان را مشاهده کند. برای انجام سونوگرافی یک مبدل خاص وارد واژن بیمار می‌شود. شکل ظاهری مبدل به‌گونه‌ای است که به‌راحتی در رحم وارد شده و با حرکت در آن، به کمک امواج صوتی از قسمت‌های مختلف رحم تصویربرداری می‌کند.
غربالگری افسردگی و اضطراب یکی از روش‌های درمانی است که پزشک معالج در صورت تشخیص تنبلی تخمدان از فرد بیمار به عمل می‌آورد. تست افسردگی درواقع روشی است که پزشک متخصص برای تشخیص بهداشت روانی مورداستفاده قرار می‌دهد و به‌صورت یک پرسش‌نامه است. این پرسش‌ها می‌توانند به‌صورت شفاهی پرسیده شوند یا اینکه فرد به‌صورت کتبی آنها را جواب دهد.
غربالگری آپنه خواب انسدادی از دیگر درمان‌هایی است که برای تنبلی توصیه می‌شود. آپنه خواب انسدادی با مسدودشدن مسیر هوا در گلو ایجاد شده و مانع جریان هوا می‌شود. این بیماری می‌تواند منجر به مختل کردن خواب شود و با بیماری‌های دیگری نظیر مشکلات قلبی – عروقی، سکته مغزی، افزایش فشارخون و افسردگی مرتبط است.
درمان تنبلی تخمدان و کیست های ریز
درمان‌ها بر کنترل عوارض ناشی از این بیماری متمرکز هستند. گاهی با تغییر روش زندگی می‌توان این مشکل را حل کرد، اما در پاره‌ای از موارد درمان‌های دارویی لازم است.
درمان‌های دارویی اغلب بر تنظیم عادت ماهیانه تمرکز دارند و با تجویز قرص‌های ضد حاملگی ترکیبی و پروژستین انجام می‌شوند. قرص‌های ضد حاملگی ترکیبی دارای هورمون‌های استروژن و پروژسترون بوده و قادر به کاهش آندروژن در بدن هستند.
با مصرف این قرص‌ها احتمال سرطان رحم کاهش‌یافته، رشد موهای زائد کم می‌شود، خونریزی‌های غیرعادی کنترل شده و جوش‌های پوستی از بین می‌روند. استفاده از حلقه واژینال نیز همان خاصیت قرص‌های ضد حاملگی را دارد. زیرا این حلقه‌ها دارای ترکیبات استروژن و پروژسترون هستند.
درمان دارویی دیگر برای تنبلی مصرف پروژستین به مدت ده روز الی دو هفته است که باید به‌صورت ماهیانه یا هر دو ماه یک‌بارمصرف شود تا عادت ماهیانه منظم شده و از سرطان رحم نیز جلوگیری به عمل آید.
سیپروترون کامپاند دارویی است که با تنظیم قاعدگی و تخمک‌گذاری در درمان تنبلی مؤثر بوده و شانس باروری را افزایش می‌دهد. به‌علاوه با کاهش آندروژن در درمان موهای زائد و جوش‌های پوستی نیز مؤثر است.
کلومیفن، لتروزول، متفورمین و گنادوتروپین‌ها از جمله داروهای تجویزی برای درمان تنبلی هستند که مکانیزم اثر هر یک با دیگری فرق می‌کند. مصرف کلومیفن باهدف درمان ناباروری در نیمه اول دوره پریودی تجویز می‌شود. لتروزول منجر به تحریک تخمدان‌ها می‌شود و متفورمین مقاومت نسبت به انسولین را کاهش می‌دهد.
قرص‌های ضد حاملگی، داروی آلداکتون و پماد وانیکا با کاهش آندروژن یا ازبین‌بردن اثر آن، مانع رشد موهای زائد می‌شوند. همچنین با استفاده از روش الکترولیز می‌توان موهای زائد را از بین برد.
ویتاگنوس یک داروی گیاهی برای کنترل مشکلات هورمونی در خانم‌هاست که استفاده از آن می‌تواند در درمان تنبلی تخمدان و کیست های ریز نیز مؤثر باشد. هرچند که چنین داروهایی فقط علائم بیماری را کم می‌کنند و درمان قطعی برای بیماری محسوب نمی‌شوند.
علاوه بر درمان‌های دارویی ذکر شده در فوق، گاهی ممکن است تغییر سبک زندگی نیز در درمان تنبلی مؤثر باشد. کنترل وزن می‌تواند با کاهش سطح انسولین و آندروژن، تخمک‌گذاری را بهبود بخشیده و در درمان تخمدان مؤثر باشد. پیروی از یک رژیم غذایی مناسب که حاوی مقادیر کمی از چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها باشد، از دیگر روش‌های مؤثر در کاهش انسولین خون است که می‌تواند در درمان تنبلی تأثیر چشمگیری داشته باشد.
همچنین ورزش‌کردن و داشتن فعالیت بدنی می‌تواند منجر به کاهش قند خون شده و درمانی مؤثر برای تخمدان باشد. پیاده‌روی منظم یک ورزش بسیار مؤثر است که می‌تواند علائم این اختلال را کاهش دهد و به درمان بیماری کمک کند.
تنبلی تخمدان که با عنوان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نیز شناخته شده است یکی از مشکلات هورمونی است که برخی از خانم‌ها با آن مواجه هستند. این مشکل معمولاً با علائمی همچون افزایش هورمون آندروژن، پریودهای نامنظم و طولانی‌مدت همراه است.
تخمک‌گذاری در چنین شرایطی نامنظم بوده و تخمدان‌ها وظیفه خود را به‌درستی انجام نمی‌دهند. اینکه چرا تنبلی در برخی از افراد ایجاد می‌شود، مشخص نیست. اما کنترل وزن و مراجعه به‌موقع برای درمان می‌تواند از عوارض بعدی این بیماری جلوگیری کند.
سخن آخر
سطح تخمدان زنان مملو از فولیکول است. در افرادی که سالم هستند، فولیکول‌ها به تخمک تبدیل شده و آزاد می‌شوند. اما در افراد مبتلا به تنبلی، فولیکول‌ها به کیست های ریزی تبدیل شده و هرگز به تخمک تبدیل نمی‌شوند. تقریباً پنجاه‌درصد از زنان مبتلا به ناباروری گرفتار تنبلی تخمدان و کیست های ریز هستند. این بیماری می‌تواند از سن بلوغ شروع شده و تا زمان یائسگی همراه فرد باشد.
در این میان افرادی که از زمینه وراثتی در این مورد برخوردار هستند و افراد مبتلا به دیابت، کاندید مناسب‌تری برای این بیماری هستند. هرچند که تخمدان علائم خاصی ندارد، اما در صورت بروز مشکلاتی از قبیل نامنظمی قاعدگی، رشد موهای زائد در صورت و بدن و داشتن علائم دیابت مراجعه زودهنگام به پزشک ضروری است.
پزشک معالج پس از انجام معاینات لگنی و آزمایش‌های لازم روش درمان مؤثری را برای بیمار در پیش می‌گیرد. هرچند که درمان‌های دارویی زیادی برای تنبلی وجود دارد، اما تغییر سبک زندگی با پیروی از یک رژیم غذایی مناسب، داشتن فعالیت بدنی و کنترل وزن می‌توانند تأثیر داروها را بیشتر کنند و روند درمان را تسریع بخشند.
“کلینیک دکتر زنان” با جمعی از پزشکان متخصص و با تجربه در حوزه زنان و زایمان، خدمات جامع و به‌روزی را به مراجعین ارائه می‌دهد. این کلینیک با بهره‌گیری از آخرین دستاوردهای علمی و فناوری‌های نوین، به‌صورت اختصاصی به مسائل بهداشتی و پزشکی زنان، از جمله بارداری، زایمان، ناباروری و بیماری‌های زنان می‌پردازد. تیم پزشکی کلینیک، با دقت و دانش فراوان، در کنار مراجعین هستند تا با ارائه مشاوره‌های دقیق و خدمات تخصصی، به بهبود سلامت و کیفیت زندگی آنها کمک کنند.