در پنجاه سال گذشته ميـزان بقـا در افـراد مبـتلا بـه سرطان دهانه رحم افزايش يافته و اين امر بيشتر ناشي از رواج پاپ اسمير بـراي تـشخيص ضـايعه هـاي پـيش سرطاني دهانه واژن است. پاپ اسـمير بـه آسـاني قابـل انجام و ارزان است. سومین بدخیمی شایع در دستگاه تناسلی بانوان سرویکس یا همان ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم است. مهمترین و اصلی ترین دلیل ایجاد این سرطان دهانه رحم ویروس hpv است.

آیا مبتلایان به ویروسHPV ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم دارند؟

به لطف پیشرفت های علم پزشکی و مهم تر از همه باید به طور منظم غربالگری های زنانه را انجام دهید به ویژه بانوانی که سنشان ۳۵ سال یا بیشتر است بیش از ۵ سال بدون انجام ازمایش پاپ اسمیر یا hpv نباید گذرانند.

حدود صد نوع ویروس مولد زگیل یا HPV شناخته شده که از این ها ۳۰ تا ۴۰ نوع می تواند در ناحیه تناسلی تاثیر گذار باشد این ۳۰/۴۰ نوع که HPV تناسلی نامیده می شوند به دو دسته کم خطر و پرخطر تقسیم می شوند دسته اول فقط عارضه زگیلی می دهند ولی دسته دوم ضایعه پوستی مخاطی مثل زگیل نمی دهند ولی داخل سلول های مخاطی دهانه واژن، مقعد و پوست ناحیه تناسلی، گاهی حلق و حنجره می توانند تکثیر پیدا کنند و باعث ایجاد تغییرات پیش بدخیم و حتی ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم بشوند.

پس به طور قطعی نمی توانیم بگوییم که کسی که زگیل تناسلی دارد سرطان دهانه واژن می گیرد. چون ویروسی که باعث زگیل تناسلی شده نمی تواند به تنهایی باعث ایجاد ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم باشد ولی افرادی که دچار این زگیل تناسلی می شوند نسبت به افراد سالم احتمال اینکه به نوع ویروس HPV پرخطر دچار شوند بیشتر است.
اگر در نمونه گیری پاپ اسمیر از دهانه رحم نوع پرخطر ویروس نشان داده شود به معنی این نیست که فرد مبتلا به این عفونت پرخطر حتما سرطان می گیرد مطالعات نشان داده است که حدود ۱۰ درصد از تمام زن هایی که مبتلا به نمونه پرخطر بوده اند در اینده ممکن است به تغییرات بدخیمی دهانه واژن مبتلا شوند.

سرطان دهانه رحم زمانی که به حالت تهاجمی در می آید یک دوره خیلی طولانی قبل از حالت تهاجمی دارد که در آن دوره خانم ها فرصت کافی دارند که این سرطان و این بدخیمی را غربالگری کنند و با تشخیص زود هنگام و سریع، آن را درمان کند. در ۳۰ تا ۶۰ درصد سرطان های مهاجم دهانه واژن دیده شده که تست پاپ اسمیر و تست اچ پی وی(HPV) و غربالگری انجام نداده بودند.

 

دلایل ایجاد ضایعات و ترشحات سرطان دهانه رحم

فاکتورهای خطر دهانه واژن :

• مهم‌ترین آنها شروع اولین مقاربت در سن پایین به ویژه سن کمتر از ۱۶ سال است
• داشتن شرکای جنسی متعدد
• استعمال دخانیات
• استعمال الکل
• سطح اجتماعی اقتصادی پایین
• داشتن تعداد بارداری بیشتر
• و همچنین سرکوب مزمن سیستم ایمنی

عامل تحریک کننده ایجاد سرطان دهانه واژن ویروس hpv یا ویروس پاپیلومای انسانی است. ویروس تبخال تناسلی یا هرپس و کلامیدیا به عنوان عوامل کمکی در کنار HPV می توانند باشند همینطور اچ آی وی یا ویروس ایدز می تواند با نقض مزمن سیستم ایمنی زمینه‌ساز سرطان دهانه رحم باشد

علائم پیش سرطانی دهانه رحم

اگر سابقه خانوادگی سرطان دهانه واژن داشته باشید یا نگران هستید که ممکن است به آن مبتلا شده باشید به محض اینکه این علائم اولیه را مشاهده کردید باید به پزشک مراجعه و آزمایش هایی که لازم است را انجام دهید:

۱-ترشحات غیرطبیعی

برخی از ترشحات واژن کاملاً طبیعی هستند در بیشتر مواقع یک وضعیت کاملاً خشک ایم مانند واژینیت یا واژیناز باکتریایی خواهد بود با این حال این می‌تواند نشانه هشداردهنده اولیه سرطان دهانه رحم باشد به خصوص اگر ترشحات کمی بد بو و قهوه ای رنگ باشند اما به محض اینکه تغییراتی در رنگ و تجربه کردیم باید فوراً با پزشک متخصص زنان خود مشورت کنید.

۲- خونریزی واژینال

زمانی که خونریزی زمانی که بین دوره های قاعدگی قرار دارید یکی دیگر از علی علائم اولیه سرطان دهانه واژن دقیقا مانند جریان طبیعی عادت ماهانه شما به نظر می رسد با این تفاوت که خارج از برنامه جریان طبیعی قاعدگی شما اتفاق می افتد ممکن است جریان سنگین باشد ممکن است باعث ناراحتی شما نیز نشود.

۳-پریود های سنگین و خونریزی

علاوه بر خونریزی های بین قاعدگی وجود پریود های سنگین نیز می تواند یکی از علائم سرطان دهانه رحم باشد حالت ممکن است حتی پس از یائسگی نیز اتفاق بیفتد ممکن است خونریزی شدید تری داشته باشید یا حتی خونریزی شما چند روز بیشتر اتفاق باشد.

۴- درد در هنگام نزدیکی

سرطان زود هنگام دهانه واژن می تواند رابطه جنسی را برای شما دردناک کند که به دلیل التهاب دهانه رحم می باشد. اگر درمان نشود می تواند رشد تومورهای دهانه رحم شود چه به نواحی دیگر ناحیه تناسلی نیز گسترش یابد اگر متوجه هرگونه تغییر در دهانه واژن خود شدید مخصوصاً در حین رابطه جنسی باید در اسرع و غربالگری شوید.

۵- احساسات غیر طبیعی و غیر معمول در واژن

علائم اولیه سرطان دهانه رحم برخی علائم غیر عادی را در واژن خود مشاهده خواهید کرد علائم بین اثرات متفاوت است اما از شایع ترین علائم گزارش شده شامل خارش و سوزش دردناک است هنگام معاینه اغلب متخصص زنان تغییراتی را در رنگ ناحیه داخلی واژن مشاهده می کند

۶- درد لگن

درد لگن یکی از قابل تشخیص ترین علائم ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم است اگر چه این یک علائم رایج در زنان است اما معمولا به عنوان یک بیماری کسل کننده اما مداوم در بین مبتلایان به سرطان دهانه واژن می باشد اگر درد به سمت آپاندیس تابیده شود احتمالا سرطان قبلا پیشرفت کرده است.

۷- درد کمر

گاهی اوقات مشکلات مربوط به اندام تناسلی می تواند به صورت کمردرد ظاهر شود مشاهده درد لگن وکمر در سرطان دهانه رحم پایدار است ممکن است به صورت یک درد مبهم باشد که در برخی زنان بسیار شدید است و یا حتی در یک طرف شدید تر از طرف دیگر است.

۸- تکرر ادرار

به غیر از اندام تناسلی لگن ، مثانه شما را نیز شامل می شود اگر در دهانه واژن و بقیه اندام تناسلی شما التهاب وجود داشته باشد می تواند به مثانه شما فشار وارد کند و ایجاد احساس دفع ادرار کند و اگر سعی کنید ادرار خود را نگه دارید احساس درد بیشتری خواهید داشت.

۹- نفخ

اگرچه نفخ اغلب نشانه سرطان تخمدان است اما در زنانی که مبتلا به سرطان دهانه رحم هستند هم رخ می دهد این ممکن است با سوهاضمه، فشار بی مورد بر روی رحم و یا حتی گرفتگی عضلانی همراه باشد برخی زنان مشکلاتی مانند نفخ حالت تهوع یا استفراغ را نیز تجربه می کنند.

۱۰- خستگی غیر قابل توضیح

بدن شما سخت کار می کند تا با بدن شما مقابله کند و بیشتر انرژی شما را مصرف می کند اگرچه احساس خستگی وقتی که درگیر کار باشید طبیعی است، اما خستگی بدون دلیل می تواند ناشی از یک بیماری باشد.

در ارتباط با علائمی که دارید اگر بخواهیم در نظر بگیریم که بیمار در دوره پیش بدخیمی مراجعه کرده باشد، شایع ترین علائم ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم، خون ریزی نامنظم به ویژه خونریزی بعد از مقاربت است و علاوه بر آن می‌تواند عفونت های مقاوم به درمان را ایجاد کند کاملاً ظاهر التهاب دهانه رحم را نشان بدهد و اگر متاسفانه در مرحله تهاجمی باشد باز هم به عنوان شایع ترین علامت خونریزی نامنظم به ویژه بعد از مقاربت است.

ترشح های فراوان و بدبو که مقاوم به درمان هستند ایجاد می شوند و همچنین اگر پیشرفت کرده باشد، می تواند علائم انسدادی در سیستم ادراری ایجاد کند.

راه های تشخیص ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم

در ارتباط با تشخیص، ما یک قسمت تشخیص و غربالگری داریم که گفتیم همه خانم ها از سنی که مقاربت و نزدیکی جنسی را دارند به سمت غربالگری بروند و در ارتباط با غربالگری استفاده از تست پاپ اسمیر، HPV و همچنین کرپوسکوپی استفاده می‌شود بعد از این که سرطان دهانه رحم تشخیص داده شد و سرطان مهاجم تشخیص داده شد اولین قدم معاینه است، در حین معاینه اگر توده واضح دیده شد از آن بیوپسی یا نمونه‌برداری گرفته می شود وگرنه کورپوسکوپی انجام میشود یعنی با یک میکروسکوپ کاملا دهانه رحم مشاهده می‌شود و از آن نقاطی که مشکوک هستند نمونه برداری انجام می شود.

زیر ۲۱ سال شروع غربالگری توصیه نمی شود ولی بعد از ۲۱ سال از سن ۲۱ تا ۲۹ توصیه می شود هر دو سال یکبار تست پاپ اسمیر انجام شود، بعد از ۳۰ سالگی هر ۳ سال انجام این تست ها توصیه می شود و حتی می‌توان وجود ویروس HPV را در ترشحات واژن چک و تست کنیم در مواردی که پاپ اسمیر را همزمان با HPV انجام می دهند، به جای اینکه هر ۳ سال غربالگری انجام دهید باید هر ۵ سال اقدام به غربالگری و در اخر قطع غربالگری را در سن ۶۵ و ۷۰ سالگی توصیه می کنند البته با نظر پزشک.

راه های درمان ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم

اگر سیستم ایمنی بدن به درستی کار کند می تواند سلول‌های سرطانی را تشخیص بدهد و آنها را از بین ببرد و در واقع این وظیفه سلول های ایمنی بدن است. عواملی مثل تابش های مضر و استنشاق مداوم ربات نسبتاً سمی، باعث بشود که جهش هایی در ژنوم برخی از سلول ها رخ بدهد هر چند مکانیزم هایی وجود دارد که باعث بشود این سلول ها حذف شود ولی خراب شدن بخشی از ژنوم این سلول ها موجب می‌شود که این سلول‌ها به سلول‌های سرطانی تبدیل شود.

سلول‌های سرطانی رشد بسیار سریع و غیر قابل کنترلی دارند و بعد از یک مدت می توانند تومور یا توده های بدخیم ایجاد کنند در شرایط بدتر سلول های سرطانی از طریق جریان خون و سیستم لنفاوی به سایر بافت ها هم وارد شده و در کل بدن پخش می شوند که به این فرایند متازتاز هم گفته می‌شود. جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی روش‌های استاندارد برای درمان ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم هستند و هرکدام مزیت ها و مشکلات خاص خود را دارند.

خیلی وقت ها برای درمان سرطان از ترکیب این روش ها استفاده میکنیم. جراحی از روش جراحی برای برداشتن توده سلول‌های سرطانی یا همان تومور استفاده می شود معمولا بعد از جراحی از پرتودرمانی یا همان رادیوتراپی استفاده می شود تا از طریق تاباندن دوز بالایی از پرتوها پر انرژی سلول های سرطانی باقی مانده را هم از بین ببریم.

در درمان رادیوتراپی استریوتاکتیک دوز اشعه به مقدار زیاد را در جلسات کم به بیمار می تابانیم. جلسات رادیوتراپی حداکثر پنج جلسه است این تکنیک هم در مغز و هم در سایر قسمت های بدن استفاده می شود.در این روش بیمار نیازی به مراجعات مکرر ندارد و اثربخشی رادیوتراپی در جلسات متعدد را دارد. از طرف دیگر در شیمی درمانی معمولاً از داروهای مختلفی مثل doxorubicin و docetaxel استفاده می شود که معمولاً به صورت قرص مصرف می شوند یا به داخل رگ های بیمار تزریق می شوند. این داروها به سلول هایی که با سرعت بیشتری در حال رشد و تکثیر هستند حمله می کنند و آنها را از بین می برند.

هرچند این داروها عمدتاً به سلول‌های سرطانی حمله می کنند ولی به سایر سلول های بدن هم که سرعت رشد و تکثیر بالایی دارند هم آسیب می زند؛ مثلاً تا سرعت رشد سلول های فولیکول مو بالاست داروهای شیمی درمانی به آنها حمله می کند که باعث می‌شود موهای فرد سرطانی بعد از دریافت داروهای شیمی درمانی بریزند. به علاوه داروهای شیمی درمانی به سلول های سیستم گوارشی بدن آسیب می زنند که همین باعث می شود پس از مصرف داروها علائمی مثل تهوع و استفراغ، یبوست، از دست رفتن اشتها و دل درد به وجود بیاید.

هشدارهای سرطان دهانه رحم

این احتمال بسیار زیاد است که ویروس hpv که وارد بدن می‌شود ۹ الی ۱۵ ماه بعد بدون ایجاد بدخیمی از بدن شخص خارج می شود. ولی در بعضی خانم ها این ویروس در بدنشان ماندگار می شود و اگر ماندگار شود احتمال ایجاد بدخیمی و ضایعات پیش بدخیم در دهانه رحم را ۲۵۰ تا ۳۰۰ برابر بالا می برد عوامل موثر در پیدایش و پیشرفت اینگونه ضایعات دهانه رحم استفاده از سیگار بیماری های مقاربتی و وضعیت تغذیه ای نامناسب است. توصیه می شود که حتی اگر سابقه خانوادگی ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم در خانواده شما نبوده باشد با خانم ها بهتر است اقدام به دریافت واکسن hpv کنند.

 

ایمونوتراپی چیست؟

در روش های جدیدتر از سیستم های رهایش هدفمند دارو استفاده می شود که داروهای شیمی درمانی فقط و فقط به سلول‌های سرطانی حمله کنند و سلول‌های سالم آسیب نبینند در روشهای ایمونوتراپی یا ایمنی درمانی، از سیستم ایمنی فرد بیمار برای درمان سرطان استفاده می شود. اما روشی که به نظر می‌آید خیلی امیدوار کننده و کارآمد است این است که سلول های سیستم ایمنی بدن فرد بیمار را تقویت کنیم.

سلول های ایمنی به ویژه لنفوسیت های تی بیمار سرطانی واقعاً این توانایی را دارند که سلول های سرطانی را بکشند ولی مشکل این است که نمی دانند سلولهای سرطانی را از سلول‌های سالم تشخیص بدهند سلول‌های سرطانی روش هایی برای استتار دارند که می‌توانند خودشان را از سلول های سیستم ایمنی بدن مخفی کنند.

یکی از راه هایی که با انجام ان به سیستم ایمنی بدن کمک می کنیم که بدن بتواند سلول‌های سرطانی را بهتر شناسایی کند و آنها را از بین ببرد این است که؛ ما بتوانیم سلول های ایمنی فرد را از بدن خارج کنیم و به سیستمی مجهز کنیم که بتواند سلول‌های سرطانی را تشخیص در ایمونوتراپی این سلول های ایمنی را از بدن فرد مثلا هزار عدد خارج می کنند و بعد با روش هایی این سلول ها را تقویت می کنند و باز به درون بدن فرد بیمار تزریق می کنند .خوشبختانه این روش امیدوار کننده بوده و جواب داده.

 

واکسن های پیشگیری از ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم

این باور که هر خانمی که به ویروس hpv مبتلا شود سرطان دهانه رحم می گیرد اشتباه است. فقط خانم هایی که اچ پی وی می گیرند باید با فواصل کمتری غربالگری انجام بدهند و معاینات و روش های تشخیصی بیشتری استفاده کنند. دو نوع واکسن را FDA تایید کرده است .

– واکسن چهار ظرفیتی و دو ظرفیتی

واکسن چهار ظرفیتی همان گارداسیل است و واکسن سرواریکیس یا همان پاپیلوگارد ایرانی است. اخیراً یک نوع سوم از واکسن هم معرفی شده واکسن ۹ ظرفیتی به اسم گارداسیل ۹ ،که نه زیرگروه را پوشش می دهد سن پیشنهادی برای انجام واکسیناسیون بین ۹ تا ۴۵ سال است.

واکسیناسیون در بارداری توصیه نمیشود و اگر خانمی در حین دوره واکسیناسیون باردار شود توصیه می شود ادامه واکسیناسیون را به بعد از اتمام بارداری موکول کند تزریق واکسن در دو یا سه دوز اتفاق می افتد برای خانم های زیر ۱۵ سال دو دوز و برای خانم های بالای ۱۵ ساعت سه دوز واکسن با فاصله های یک و شش ماه انجام می شود.

نکته ای که در مورد واکسیناسیون باید بدانید این است که اگر فردی جواب تست hpv اش مثبت شده باشد نیز می تواند از واکسیناسیون بهره ببرد و حتی اگر خانمی که جواب پاپ اسمیر نرمالی نداشته باشد مجدداً می تواند واکسیناسیون را داشته باشد انجام واکسیناسیون غربالگری را از بین نمی برد پس اگر واکسن زدید هم حتماً با همان برنامه هایی که قبلاً گفته شد باید برنامه غربالگری و انجام پاپ اسمیر تان را داشته باشید.

سخن پایانی

اگر در مرحله خوش خیمی مراجعه شود و ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم تشخیص داده شود درمان بسیار ساده و راحت است قسمت‌هایی از دهانه رحم برداشته میشود و بعد به صورت منظم تحت پیگیری قرار می‌گیرد تا پزشک مطمئن شود دیگر عودی وجود ندارد و متاسفانه اگر در مرحله مهاجم مراجعه کنید درمان خوبی نداریم طبیعتا باید رحم و دهانه رحم کاملاً برداشته شود و حتی متاسفانه اگر در مراحل پیش رفته مراجعه شود اصلاً امکان جراحی وجود ندارد یک مقدار شیمی درمانی و رادیوتراپی انجام می شود که طبیعتاً تاثیر زیادی ندارد و احتمال بقا و زنده ماندن خانم در این مرحله بسیار کم است.

پس با توجه به اینکه ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم شیوع بسیار زیادی دارد و کشندگی بسیار زیادی دارد و در عین حال با روش های غربالگری خیلی ساده و در دسترس و ارزان می توان از این اتفاق پیشگیری شود قدمی را در جهت سلامتی خودتان بردارید و با مراجعه زودرس به پزشک و غربالگری از این فاجعه بزرگ انسانی جلوگیری کنیم.