سرطان واژه‌ای آمیخته شده همراه با نگرانی است. متأسفانه مجموعه بیماری‌های مرتبط با این واژه تداعی گر مسائلی مانند درمان سخت و اضطراب است. با این حال برای این که این واژه همراه با پایان زندگی نباشد نیاز است تا با تشخیص به موقع، برای درمان قدم برداشت. یکی از سرطان‌های رایجی که می‌تواند بانوان را درگیر کند، سرطان دهانه رحم است. امروزه خوشبختانه تست مناسبی برای تشخیص این سرطان وجود دارد. تست غربالگری سرطان دهانه رحم آزمایش ساده و بی‌خطری است که برای بررسی سلولهای دهانه رحم انجام میشود. سرطان دهانه رحم یک بیماری جدی است که می‌تواند منجر به مرگ شود. از همین رو در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع توسط بهترین دکتر سرطان رحم در تهران می‌توانند خطرآفرین باشند. به همین دلیل پس از خواندن ادامه مقاله و آشنایی بیشتر با این بیماری توصیه می‌کنیم هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کنید. با ما در ادامه مقاله همراه باشید.
فهرست مطالب
- 1 اصلی‌ترین کاربرد آزمایش غربالگری سرطان رحم
- 2 منظور از دستورالعمل غربالگری سرطان دهانه رحم چیست؟
- 3 نحوه درست اجرای تست غربالگری سرطان دهانه رحم
- 4 بهترین زمان برای انجام تست غربالگری
- 5 تست پاپ اسمیر، مهم‌ترین تست برای غربالگری دهانه رحم
- 6 نتایج تست غربالگری سرطان دهانه رحم
- 7 مناسب‌ترین زمان برای توقف انجام تست غربالگری
- 8 آیا انجام آزمایش غربالگری خطرناک است؟
- 9 آیا همه زنان در انجام آزمایش غربالگری شرایط یکسانی دارند؟
- 10 تحت چه شرایطی ضرورتی برای غربالگری تومور دهانه رحم نیست؟
- 11 آزمایش غربالگری پس از واکسیناسیون HPV چقدر ضرورت دارد؟
- 12 سخن پایانی
اصلی‌ترین کاربرد آزمایش غربالگری سرطان رحم
یکی از ابتدایی‌ترین راهکارها برای تشخیص ابتلای بیمار به سرطان، انجام منظم تست غربالگری سرطان رحم است. به وجود سلولهای غیر طبیعی در پوشش دهانه رحم، تومور دهانه رحم گفته میشود که در دو نوع کارسینوم و آدنوکارسینوم ظاهر میشود. شایع‌ترین نوع تومور دهانه رحم، نوع کارسینوم سلول سنگ‌فرشی است که 70 درصد موارد افراد به این نوع مبتلا می‌شوند. نوع آدنوکارسینوم کمتر شایع است و حدود 25 درصد موارد را شامل میشود. تقریباً می‌توان گفت از هر ۱۲۸ زن، یکی از آنها در خطر ابتلا به بیماری تومور دهانه رحم هستند.
طبق دستور سازمان بهداشت جهانی، تمام زنان باید از سن ۲۱ سالگی آزمایش غربالگری را در روتین چکاپ سلامتی خود قرار دهند؛ اما به طور معمول، پیک سنی ابتلا به تومور دهانه رحم از سن ۳۰ تا ۴۷ سالگی است. در سنین نزدیک به ۶۰ سالگی هم از آنجایی که سیستم ایمنی افراد با افزایش سن تضعیف میشود، ریسک ابتلا به این بیماری زیاد‌تر است.
تخمین زده میشود که بیش از 900 نفر در سال 2022 مبتلا به تومور دهانه رحم تشخیص داده شده‌اند. همچنین طبق گفته سازمان بهداشت جهانی، سالانه حدود 200 زن در جهان بر اثر این بیماری جان خود را از دست می‌دهند. این در حالی است که با کسب آگاهی و انجام برخی اقدامات و مراقبت‌ها مانند انجام آزمایش غربالگری به صورت روتین و توجه به آن، می‌توان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد. در صورت ابتلا نیز می توان با انجام درمان‌های لازم بهبود یافت. در ادامه به آزمایش غربالگری دهانه رحم بیشتر و کامل‌تر پرداخته میشود.
منظور از دستورالعمل غربالگری سرطان دهانه رحم چیست؟
مهم‌ترین راهکاری که یک زن برای حفظ سلامت خود می‌تواند انجام دهد، جدی گرفتن تست غربالگری سرطان رحم است و باید آن را در روتین سلامتی خود جای دهد و از اهمیت آن غافل نشوند. هدف از برنامهریزی غربالگری تومور دهانه رحم، یافتن تغییرات پیش سرطانی سلولهای دهانه رحم است.
گاهی اوقات، سرطان در طول غربالگری دهانه رحم مشاهده میشود. در واقع این تست کمک می‌کند تا افراد زود‌تر با بیماری مواجه شوند و برای درمان آن اقدام کنند. زیرا با گذشت زمان و ظهور علائم، تومور دهانه رحم ممکن است شروع به گسترش و پروسه درمان را طولانی‌تر و دشوارتر کند.
همان‌طور که گفته شد، برنامه غربالگری سرطان دهانه رحم، توسط ماما و متخصص زنان و زایمان و انجام میشود. متأسفانه تست پاپ اسمیر توسط هیچ بیمه‌ای پوشش داده نشده است و هزینه آن به صورت آزاد محاسبه میشود. این یکی از دلایلی است که زنان چندان تمایلی به انجام تست پاپ اسمیر ندارند و ممکن است در صورت ابتلا به تومور دهانه رحم، خیلی دیر متوجه آن شوند. غربالگری برای رد یا تأیید ابتلا به تومور دهانه رحم به دو شیوه ذیل انجام میشود؛
تست پاپ اسمیر
در این تست که سیتولوژی دهانه رحم نیز نامیده میشود، سلولهای دهانه رحم جمع‌آوری می‌شوند تا تغییرات غیر طبیعی که ممکن است به تومور دهانه رحم منجر شوند، مورد بررسی قرار بگیرد. طی انجام تست پاپ، کشف سلولهای پیش‌سرطانی و سرطانی در دهانه رحم صورت می‌گیرد. همچنین احتمال وجود مشکلاتی چون عفونت یا التهاب رحم نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
تست بررسی ویروس HPV
این تست، وجود ویروس HPV به عنوان اصلی‌ترین ریسک فاکتور ابتلا به تومور دهانه رحم را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. هر دو این آزمایش‌ها را می‌توان در مطب یا کلینیک پزشک زنان یا ماما انجام داد. در اجرای تست پاپ اپراتور با به‌کارگیری یک ابزار پلاستیکی یا فلزی موسوم به اسپکولوم، تست را انجام می‌دهند. اسپکولوم با کمک به پزشک موجب بررسی راحت‌تر واژن و دهانه رحم میشود و امکان نمونه‌گیری چند سلول و مخاط را از دهانه رحم و ناحیه اطراف آن فراهم می‌کند. سپس سلول‌ها به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند و مورد بررسی قرار می‌گیرند.
نحوه درست اجرای تست غربالگری سرطان دهانه رحم
تست غربالگری سرطان رحم معمولاً تنها چند دقیقه طول می‌کشد و برخلاف باور عموم درد چندان زیادی نیز ندارد. برای اینکه غربالگری نتایج درست و دقیقی داشته باشد باید نکات زیر را رعایت کنید.
- از دو روز قبل از انجام آزمایش باید از انجام دادن برخی کار‌ها مانند گرفتن دوش واژینال، استفاده از شوینده‌ها، پمادها، داروهای واژینال، فوم و ژل ضد بارداری، تامپون و همچنین داشتن رابطه جنسی اجتناب کنید. علاوه بر این در دوران عادت ماهیانه نیز انجام پاپ اسمیر غیر ممکن است و حداقل پس از گذشت پنج روز از دوران قاعدگی می‌توان آن را انجام داد.
- پس از رعایت نکات گفته‌شده در روز انجام تست، به مطب مورد نظر مراجعه کنید. برای انجام تست با حفظ خونسردی بر روی میز معاینه به پشت دراز بکشید، زانوهایتان را خم کنید و پاهایتان را به تکیه‌گاه‌های انتهای میز می‌گذارید.
- پس از این، پزشک از یک اسپکولوم فلزی یا پلاستیکی برای باز کردن واژن برای دیدن بهتر و واضح‌تر دهانه رحم استفاده می‌کند
- سپس از یک برس نرم و باریک یا کاردک کوچک برای جمع‌آوری نمونه از سلولهای دهانه رحم استفاده میشود.
- در نهایت نمونه به آزمایشگاه فرستاده میشود تا سلول‌ها مورد بررسی قرار گیرند. در این بررسی، پزشک همچنین ممکن است اندازه، شکل و موقعیت رحم و تخمدان‌ها را نیز بررسی کند تا به وجود هرگونه توده یا کیست و همچنین عفونت‌های مقاربتی احتمالی پی ببرد.
بهترین زمان برای انجام تست غربالگری
بهترین زمان انجام تست غربالگری سرطان رحم به سن، سابقه خانوادگی، سوابق پزشکی و ابتلا یا عدم ابتلا به بیماری‌های دهانه رحم بستگی دارد. در ادامه بازه‌های زمانی‌ای که طبق دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی باید تست انجام شود، بیان شده است:
21 تا 29 سالگی؛ آغاز شروع تست غربالگری
طبق گفته سازمان بهداشت جهانی، تست غربالگری باید از سن ۲۱ سالگی آغاز و هر سه سال یک بار نیز تکرار شود. انجام این تست پیش از سن ۲۱ سالگی تنها با تشخیص پزشک و در صورتی انجام میشود که فرد فعالیت جنسی خود را زیر ۱۸ سال آغاز کرده باشد.
30 تا 65 سالگی؛ شایع ترین دوران سرطان دهانه رحم
ازآنجاکه اغلب موارد تومور دهانه رحم در این بازه سنی رخ می‌دهد، پزشک اغلب هر دو آزمایش غربالگری را که در بالا به آنها اشاره کردیم توصیه می‌کند تا انجام دهید. اگر نتیجه هر دو تست طبیعی باشد، پزشک ممکن است به شما بگوید که می‌توانید پنج سال تا آزمایش غربالگری بعدی خود صبر کنید.
بالای 65 سال؛ تست غربالگری سرطان رحم با تشخیص پزشک
اگر در این گروه سنی قرار دارید با پزشک خود صحبت کنید تا بدانید که آیا هنوز نیاز است غربالگری شوید یا خیر. اگر تا به این سن آزمایش غربالگری را به طور منظم انجام داده و نتایج طبیعی داشته‌اید، به احتمال زیاد پزشک دیگر تأکیدی بر انجام تست مجدد نخواهد داشت.
با این حال اگر نتایج آزمایش اخیر شما غیر طبیعی بود یا به طور منظم غربالگری نشده‌اید، ممکن است لازم باشد انجام غربالگری را پس از 65 سالگی نیز ادامه دهید؛ همچنین اگر دهانه رحم خود در بخشی از عمل جراحی هیسترکتومی کامل را برای شرایط غیر سرطانی مانند فیبروم برداشته‌اید نیز، نیازی به انجام غربالگری ندارید.
تست پاپ اسمیر، مهم‌ترین تست برای غربالگری دهانه رحم
همان‌طور که گفته شد، تست پاپ اسمیر، یکی از دو تست اصلی و مهم برای غربالگری تومور دهانه رحم است که در آن از سلولهای دهانه رحم و واژن نمونه‌برداری میشود. سپس این نمونه‌ها در آزمایشگاه برای بررسی سلامت دهانه رحم مورد بررسی قرار می‌گیرند تا مشخص شود که سلول غیر طبیعی وجود دارد یا خیر.
اگر نتیجه تست پاپ اسمیر غیر طبیعی باشد پزشک توصیه می‌کند تا آزمایش اچ‌پی‌وی نیز انجام شود. ذکر این نکته ضروری است که نتیجه غیر طبیعی آزمایش غربالگری، به هیچ وجه به معنای ابتلای قطعی به تومور دهانه رحم نیست.
اغلب این تغییرات، به ویژه در زنان جوان و در صورت خفیف بودن، به خودی خود توسط سیستم ایمنی بدن از بدن حذف می‌شوند. در صورت شدید بودن نیز حتی چندین سال طول می‌کشد تا سلول‌ها به سلولهای سرطانی تبدیل شوند.
نتایج تست غربالگری سرطان دهانه رحم
دریافت نتایج آزمایش غربالگری ممکن است تا سه هفته طول بکشد. اگر آزمایش فرد این‌طور نشان دهد که مشکلی وجود دارد و سلول‌هایی در دهانه رحم وجود دارند که طبیعی نیستند و ممکن است سرطانی شوند، پزشک سریعاً اقدامات درمانی لازم را آغاز می‌کند. در بیشتر موارد درمان از ایجاد تومور دهانه رحم جلوگیری می‌کند.
در صورتی که نتیجه تست غیر طبیعی نباشد، ریسک و خطر اینکه فرد در چند سال آینده به تومور دهانه رحم مبتلا شود بسیار کم است. حتی این احتمال وجود دارد که پزشک تشخیص دهد که فرد می‌تواند چندین سال برای آزمایش غربالگری تومور دهانه رحم بعدی خود صبر کند.
اما همچنان باید به طور مرتب برای معاینه و بررسی‌های پزشکی به پزشک مراجعه کرد. در صورتی که نتیجه تست انجام‌شده غیر طبیعی باشد، پزشک به احتمال زیاد از روشی به نام کولپوسکوپی استفاده می‌کند. در این روش نمای دهانه رحم و واژن در ابعاد بزرگ‌تری مورد بررسی قرار می‌گیرد و از دستگاهی شبیه به میکروسکوپ که کولپوسکوپ نام دارد برای مشاهده دهانه رحم و واژن استفاده میشود.
مناسب‌ترین زمان برای توقف انجام تست غربالگری
به طور کلی، انجام آزمایش غربالگری دهانه رحم از سن ۲۱ سالگی آغاز و تا ۶۵ سالگی ادامه می‌یابد. در صورت وجود برخی شرایط، بعد از سن ۶۵ سالگی نیازی به انجام غربالگری نیست. این شرایط عبارت‌اند از:
- طی ده سال گذشته و با وجود سه تست انجام‌شده در این بازه زمانی، تمام نتایج به دست آمده از تستهای پاپ اسمیر و اچ‌پی‌وی فرد منفی بوده باشد.
- فرد هیچ‌گونه سابقه ابتلا به تومور دهانه رحم و وجود سلولهای پیش سرطانی با درجه متوسط تا شدید را نداشته باشد.
آیا انجام آزمایش غربالگری خطرناک است؟
پاسخ این سؤال به طور قطعی و بدون شک خیر است. انجام تست غربالگری در هیچ شرایطی، هیچ خطری برای فرد ندارد و کاملاً مورد اعتماد و ایمن است. البته ممکن است فرد پس از آزمایش، لکه‌بینی خفیفی داشته باشد؛ اما نباید هیچ‌گونه گرفتگی یا دردی وجود داشته باشد. بنابراین در طول انجام تست، فرد هیچ دردی را متحمل نمی‌شود. البته ممکن است احساس ناراحتی در فرد ایجاد شود. تنها خطر کوچک آزمایش غربالگری، امکان نتایج منفی و مثبت کاذب یا نادرست است.
آیا همه زنان در انجام آزمایش غربالگری شرایط یکسانی دارند؟
پاسخ این سؤال خیر است. چرا که همان‌طور که در قسمت‌های قبل به آن اشاره کردیم، شرایطی وجود دارند که در آنها قوانین و دستورالعمل برنامه غربالگری تومور دهانه رحم تغییر می‌کند. طبق شرایطی که در ادامه بیان میشود، زنان با این شرایط برخلاف دستورالعمل جامع غربالگری نیازمند انجام آزمایش غربالگری به صورت مداوم و در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت هستند. این شرایط عبارت‌اند از:
- در صورت داشتن سابقه ابتلا به بیماری تومور دهانه رحم
- در صورت ابتلا به ویروس نقص ایمنی انسانی یا همان HIV
- در صورت ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن
تحت چه شرایطی ضرورتی برای غربالگری تومور دهانه رحم نیست؟
شرایطی وجود دارد که طبق آنها زنان از انجام تست غربالگری بی‌نیاز هستند. عمل جراحی برداشتن رحم یا همان هیسترکتومی، یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین دلایل و شرایطی است که زنان با انجام آن نیازی به انجام آزمایش غربالگری ندارند.
دیگر شرایط نیز انجام جراحی، سابقه وجود تغییراتی در سلولهای دهانه رحم یا سابقه ابتلا به تومور دهانه رحم است؛ البته در صورت برداشتن رحم نیز ممکن است در بالای واژن سلولهای دهانه رحم کماکان وجود داشته باشند که در این صورت نیاز است تا آزمایش غربالگری انجام شود.
همچنین در صورت ابتلای فرد به تومور دهانه رحم نیز تا بیست سال پس از جراحی، فرد باید به انجام آزمایش غربالگری ادامه دهد. علاوه بر این اگر صرفاً عمل برداشتن رحم را انجام داده‌اید و نه دهانه رحم (هیسترکتومی جزئی)، باید غربالگری معمول تومور دهانه رحم را طبق روتین ادامه دهید.
آزمایش غربالگری پس از واکسیناسیون HPV چقدر ضرورت دارد؟
در سال‌های اخیر، پس از افزایش آگاهی درباره ویروس HPV و رواج واکسیناسیون آن، این باور غلط به وجود آمده است که با انجام واکسیناسیون HPV، دیگر به اجرای برنامه تست تومور دهانه رحم نیازی نیست؛ اما باید گفت که انجام واکسیناسیون، هیچ‌گونه تغییری در روتین غربالگری دهانه رحم ایجاد نمی‌کند و زنانی که واکسن HPV را دریافت کرده‌اند نیز باید کماکان طبق برنامه غربالگری پیش بروند و در بازه‌های زمانی مقرر و طبق دستور پزشک، تستهای غربالگری خود را انجام دهند.
سخن پایانی
تستهای غربالگری تومور دهانه رحم، تست‌هایی مهم و نجات‌بخش برای زنان هستند که سلولهای غیر طبیعی دهانه رحم را قبل از اینکه به سرطان تبدیل شوند، شناسایی می‌کنند. اگرچه در تمام موارد نتیجه نامشخص یا غیر طبیعی تست غربالگری به معنای ابتلا به سرطان نیست؛ اما انجام مداوم و توجه به آن می‌تواند در صورت ابتلا به فرد آگاهی دهد تا اقدامات درمانی لازم را هر چه سریعتر آغاز کند. تست غربالگری سرطان دهانه رحم از مهم‌ترین و ضروری‌ترین تستهای غربالگری ویژه زنان در تمام جهان است که حتماً باید توجه ویژه‌ای به آن داشته باشند. در صورت عدم توجه و سهل‌انگاری، اگر فرد به تومور دهانه رحم مبتلا باشد و متوجه آن نشود، عواقب جبران‌ناپذیری برای فرد به همراه خواهد داشت. پزشکان ما با تجربه و مهارت لازم آماده ارائه راهنمایی‌های لازم به شما هستند و می‌توانید اطمینان حاصل کنید که در دست بهترین‌ها قرار دارید.
“کلینیک دکتر زنان” با جمعی از پزشکان متخصص و با تجربه در حوزه زنان و زایمان، خدمات جامع و به‌روزی را به مراجعین ارائه می‌دهد. این کلینیک با بهره‌گیری از آخرین دستاوردهای علمی و فناوری‌های نوین، به‌صورت اختصاصی به مسائل بهداشتی و پزشکی زنان، از جمله بارداری، زایمان، ناباروری و بیماری‌های زنان می‌پردازد. تیم پزشکی کلینیک، با دقت و دانش فراوان، در کنار مراجعین هستند تا با ارائه مشاوره‌های دقیق و خدمات تخصصی، به بهبود سلامت و کیفیت زندگی آنها کمک کنند.